در این تعریف برای ارزشیابی سه هدف تعیین گردیده است: هدایت تصمیم‌گیری، فراهم کردن اطلاعات برای پاسخگویی و درک بیشتر از پدیده‌های موردبررسی. 2-41-1- اهمیت ارزشیابی معلم به نظر استرانگ (2006، 2)
در سال‌های اخیر ارزشیابی معلم به‌عنوان یکی از جنبه‌های اساسی توسعه مدارس موردتوجه واقع‌شده است. به گفته‌ی او ارزشیابی معلم از این شناخت ناشی می‌شود که معلم در قلب هرگونه پیشرفت در نظام آموزشگاهی قرار دارد؛ و در مهروموم‌های اخیر همزمان با تأکید بیشتر بر پاسخگویی و تحلیل دقیق‌تری از متغیرهای تأثیرگذار بر بازده‌های آموزشی کاملاً ثابت‌شده است که معلم مهم‌ترین نیروی مدرسه‌ای مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است (استرانگ 2006، 1).
ارزشیابی آموزشی ازجمله ارزشیابی معلم همراه با نهضت پاسخگویی (مسئولیت‌پذیری) در آموزش‌وپرورش کشورها اهمیت یافته است.
مهم‌ترین اهداف ارزشیابی معلم کمک به معلمان برای بهبود بخشیدن به عملکرد خودشان تعیین میزان موفقیت آنان در ارتباط با وظیفۀ معلمی یعنی پاسخگویی آموزشی هدف بهبود بخشیدن به عملکرد منعکس‌کنندۀ نیاز به رشد و توسعۀ حرفه‌ای همه معلمان است و این نوعی از ارزشیابی تکوینی است (استرانگ 2006، 4).
هدف پاسخگویی آموزشی دربرگیرندۀ نیاز به تعیین شایستگی معلمان به این منظور است که نشان دهد خدمت‌هایی که آنان انجام می‌دهند سالم و اثربخش‌اند و این نوع ارزشیابی نوعی از یک ارزشیابی تراکمی یا مجموعی است (استرانگ 2006، 4).
درست‌تر آن است که ارزشیابی به‌صورت یک فعالیت نظام‌دار به هدف تعیین و تشخیص نقاط قوت و ضعف فعالیت‌های همه کارکنان مؤسسه آموزشی طرح و اجرا گردد زیرا آموزش معلم همواره از عملکرد سایر بخش‌های مؤسسه آموزشی اثر می‌پذیرد.
تعریف ارزشیابی معلم عبارت است از تعیین میزان موفقیت معلمان دررسیدن به هدف‌های آموزشی خود بنابراین در ارزشیابی از معلم دودسته اطلاع ضروری‌اند: ملاک‌ها یا معیارهای موفقیت یا شایستگی آموزشی شاخصی از میزان توفیق معلمان دررسیدن به این ملاک‌ها.
روش‌های ارزشیابی معلم ملاک‌های شایستگی آموزشی معلم انواع مختلفی دارند و بسته به اینکه هدف آموزشی معلم را چه چیزی بدانیم ملاک شایستگی آموزشی او نیز باید متناسب با آن هدف انتخاب شود؛ و چون ملاک‌های شایستگی آموزشی معلمان متعددند روش‌های ارزشیابی از کار معلمان نیز به همان نسبت متعدد است و اگر بخواهیم ارزشیابی دقیق و قابل‌اعتمادی از معلمان به عمل‌آوریم لازم است روش‌های مختلف ارزشیابی معلم را مورداستفاده قرار دهیم تا تصویر کامل‌تری از نحوۀ عملکرد معلمان به دست آوریم و به قضاوت معقول‌تری در مورد آنان برسیم. (استرانگ 2006، 2)
به‌عوض (روش‌های ارزشیابی) از (منبع‌های ارزشیابی) نام می‌برد که مهم‌ترین منابع ارزشیابی را می‌توان در 9 دسته‌ی زیر قرارداد:
1. مصاحبه با معلم 2. مشاهده از کلاس درس معلم 3. نظر دانش آموزان 4. نظر والدین دانش آموزان 5. میزان یادگیری یا پیشرفت دانش آموزان 6. خود سنجی یا ارزشیابی از خود 7. نظر همکاران معلم 8. کارپوشه 9. آثار علمی معلم
1. مصاحبه
مصاحبه به‌عنوان وسیله‌ای برای گزینش معلمان از میان داوطلبان شغل معلمی و برای نگهداری معلمان و دادن امتیازهایی به آنان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
در گزینش معلمان آتی از میان داوطلبان در نظر گرفتن سه عامل اساسی زیر ضروری است: الف. علاقه‌مندی به شغل معلمی ب.داشتن ویژگی‌های شخصیتی مناسب شغل معلمی ج.داشتن اطلاعات و دانش کافی از موضوعی که فرد داوطلب آموزش دادن آن است. عامل سوم با استفاده از آزمون‌های متداول قابل‌سنجش است و نیاز حتمی به استفاده از روش مصاحبه ندارد اما در دو ویژگی اول با هیچ روش دیگر به‌خوبی مصاحبه قابل‌سنجش نیستند.
مصاحبه یکی از روش‌های شناخته‌شده‌ی پرکاربرد در زمینه‌های بالینی، اجتماعی و تربیتی است. در اینجا ذکر چند نکته در رابطه با کاربرد روش مصاحبه مفید است: پیش از مصاحبه، با بررسی سوابق و مدارک داوطلبان، بهترین آن‌ها را انتخاب کنید تا در جریان مصاحبه با گروه کوچک‌تری سرکار داشته باشید و بتوانید برای هر یک از آن‌ها وقت کافی صرف مصاحبه بکنید. گروه مصاحبه‌کننده باید از میان صاحب‌نظران آموزشی و معلمان موفق و باتجربه برگزیده شوند. پیش از تشکیل جلسات مصاحبه، لازم است مصاحبه‌کنندگان خط‌مشی معین و ترتیب خاصی را پیش‌بینی کنند و درباره آن به توافق برسند و در مورد همه داوطلبان یکنواخت عمل کنند. مصاحبه‌کنندگان، در ضمن مصاحبه با داوطلبان، باید بیشتر به دنبال شاخص‌های علاقه‌مندی به کار معلمی و تناسب شخصیتی داوطلبان با ویژگی‌های شغل معلمی باشند. برخی از صاحب‌نظران توصیه کرده‌اند که از داوطلبان معلمی خواسته شود تا در حضور مصاحبه‌کنندگان (ارزیابان) به آموزش عملی موضوعی از درسی که داوطلب تدریس آن هستند بپردازند. چنانکه گفته شد از روش مصاحبه برای ارزشیابی از کیفیت کار و توانایی‌های آموزشی معلمان شاغل نیز می‌توان سود جست. تعیین و تشخیص نقاط قوت و ضعف کار معلمان و کمک به رفع نقاط ضعف و تشویق و پاداش نقاط قوت را شامل می‌شود. در این زمینه رعایت دو نکته مورد تأکید صاحب‌نظران بوده است:
1. لازم است بین مصاحبه‌کنندگان (ارزیابان) و مصاحبه‌شونده (معلم) بر سر هدف‌های ارزشیابی و اینکه مصاحبه چگونه به این ارزش‌ها ربط پیدا می‌کند توافق حاصل گردد.
2. در اجرای مصاحبه برای ارزشیابی از آموزش معلمان شاغل بهتر است از نتایج روش‌های دیگر ارزشیابی معلم مانند نظرخواهی از دانش آموزان و دانش جویان و مشاهده‌ی کلاسی نیز سود جست و در جریان مصاحبه نتایج این ارزشیابی‌ها را به اطلاع معلم رسانید و درباره آن‌ها با او به بحث و گفتگو پرداخت (سیف 1387، 488-487).
محاسن و معایب روش مصاحبه این روش را نمی‌توان روش کامل ارزشیابی معلم دانست. به‌هیچ‌وجه نباید از آن به‌تنهایی استفاده کرد زیرا در جلسات مصاحبه ویژگی‌های از معلم مورد ارزیابی قرار می‌گیرند که ممکن است با معیارهای واقعی اثربخشی معلم ازجمله یادگیری شاگردان، ارتباط چندانی نداشته باشد. از فواید این روش این است که روش مصاحبه تنها به مسئولان مؤسسه آموزشی کمک می‌کند که از میان داوطلبان شغل معلمی آنانی را که شرایط مناسب‌تری دارند انتخاب کنند، بلکه به داوطلبان نیز کمک می‌کند که آگاه شوند شغلی را که داوطلب آن هستند انتظاراتشان را برآورده می‌سازد یا نه. بهترین استفاده از این روش پس از جمع‌آوری نتایج ارزشیابی‌هایی که با روش‌های مختلف از کار معلم به‌دست‌آمده است در یک مصاحبه دوستانه رود رو، نقاط قوت و ضعف کارش با او در میان گذاشته شود و در رفع مشکلاتش هدایت گردد (سیف 1387، 488).
2. مشاهده از کلاس درس در این روش اطلاعات موردنیاز به‌طور مستقیم از اعمال و رفتار معلم در کلاس درس گردآوری می‌شوند عمده‌ترین شاخص‌های اثربخشی معلم که مشاهده‌کننده (ارزیاب) به مشاهده و ثبت و ارزشیابی آن‌ها می‌پردازد به‌قرار زیراست.
1. انتخاب روش‌های آموزشی متناسب باهدف‌های آموزشی درس
2. استفاده از روش‌های متنوع آموزشی ازجمله روش سخنرانی، بحث و گفتگو، پرسش و پاسخ و غیره.
3. رعایت ویژگی‌های فردی یادگیرندگان
4. استفاده از تهیه طرح دری و سازمان‌بندی درست مطالب
5. درست اداره کردن کلاس و استفاده حداکثر از وقت کلاس معمولاً مشاهده از کلاس درس معلم به دو صورت غیررسمی و رسمی صورت می‌پذیرد.
مشاهده غیررسمی (سری به کلاس زدن، خبری از کار معلم گرفتن، دیداری از کلاس به عمل آوردن) نیز نامیده می‌شود. مشاهده رسمی از کلاس درس به زمان بیشتری نیازمند است و در آن روش‌ها و فنون مختلفی مورداستفاده قرار می‌گیرند و نمونه‌های بزرگ‌تری از آموزش معلم ثبت و ضبط می‌شود (سیف 1387، 490-488).
مهم‌ترین روش و فنون جمع‌آوری اطلاعت درروش مشاهده رسمی به‌قرار زیر است:
روش تعیین فراوانی یا دفعات رفتار: روز نشان وفرست (1973) چندین روش تعیین فراوانی یا تعیین تعداد رفتارها یا رویدادهای کلاسی را معرفی کرده‌اند. روشی که وقوع رفتار، رویداد، یا تعامل خاصی را تعیین می‌کند و روش طبقه‌بندی نام دارد. در این روش، طبقات مختلفی از رویدادهای کلاسی تعریف می‌شوند و مشاهده‌گر فراوانی یا دفعات وقوع آن‌ها را در کلاس درس معلم مورد مشاهده قرار داده آن را ثبت می‌نماید (نقل از سیف 1387، 490).
روش درجه‌بندی که در این روش مشاهده‌گر، در طول مدت مشاهده از کلاس معلم، میزان وقوع یک رفتار خاص را به‌صورت درجه‌بندی (مثلاً کم، زیاد و متوسط) ثبت می‌کند. این روش عموماً برای ثبت عوامل آموزشی که جنبه‌ی استنباطی و تفسیری بیشتری از سوی مشاهده‌گر دارند به کار می‌روند. مثلاً میزان‌گرمی کلام و یا اشتیاق معلم به کارآموزشی خود. روش نقلی: مشاهده‌گر یک گزارش نسبتاً کامل و طبیعی ازآنچه در کلاس درس معلم رخ می‌دهد تهیه می‌نماید اما برخلاف روش‌های بالا هیچ‌گونه طبقه‌بندی یا تعبیر و یا تفسیری به گزارش خود نمی‌افزاید. مشکل نمونه‌گیری از آموزش معلم به کمک مشاهده این روش نمونه کاملی از آموزش معلم به دست نمی‌دهد.
لازم است آموزش معلم بیش از یک‌بار مورد مشاهده قرار گیرد و نتایج حاصل از جلسات مشاهده باید قابل‌تعمیم به همه انواع آموزش‌های معلم باشد. اما اگر قرار است که نتایج مشاهده برای بهبود آموزش معلم به کار روند در آن صورت نا پایایی و تعمیم ناپذیری نتایج چندان نگران‌کننده نخواهد بود. محاسن و معایب روش مشاهده کلاسی استفاده از دیدارهای کلاسی توسط همکاران معلم ( مدیران و متخصصان) برای ارزشیابی از آموزش نه‌تنها نادرست بلکه توهین‌آمیز است. (اسکریون 1981، 251).
رفتن به کلاس درس معلم جریان طبیعی آموزش او را به هم می‌زند و مانع می‌شود که مشاهده‌گر نمونه‌ی درستی از آموزش معلم به دست آورد. دوم اینکه تعداد دیدارها از کلاس درس حتی اگر تصادفی هم باشند نمی‌توانند آن‌قدر زیاد انجام‌پذیرند که قابل‌تعمیم به‌کل آموزش معلم باشند. سوم اینکه مشاهده گران معمولاً در مشاهده از آموزش و درس علم خالی از تعصب عمل نمی‌کنند؛ و بالاخره اینکه هیچ‌چیز را در کلاس درس نمی‌توان مشاهده کرد که به‌عنوان پایه‌ای برای یک نتیجه‌گیری درست درباره‌ی شایستگی معلم بتوان از آن سود جست.
هولی (1981، 90) گفته است تنها مشاهده‌ی کلاس است که به ما دید درستی از جو کلاس ، ارتباط و تعامل معلم و شاگرد و کارکردهای دیگر کلاس به دست می‌دهد؛ بنابراین در ک بهتر مشکلات روش کار معلم و یافتن راه‌های درست آن تنها از راه مشاهده‌ی مستقیم کلاس درس او میسر است.
استودولسکی (1991، 188) در رابطه با نقش مشاهده کلاسی در ارزشیابی معلم گفته است: حذف مشاهده مستقیم از ارزشیابی معلمان غیرقابل‌تصور است. چگونه کسی می‌تواند از معلمان ارزشیابی به عمل آورد، بدون اینکه شاهد فعالیت آن‌ها در کلاس درس باشد؟ بااین‌حال، نباید به ارزشیابی تا آن اندازه اهمیت داده شود که بسیاری جنبه‌های غیرقابل مشاهده و مهم آموزش نادیده گرفته شوند. شاید یک ارزشیابی آرمانی از معلم آن باشد که منابع چندگانه اطلاعاتی درباره آموزش معلمان و تأثیراتی که بر شاگردانشان به‌جای می‌گذراند را باهم به کار گیرد.
3. استفاده ازنظر دانش‌آموزان درروش استفاده ازنظر دانش‌آموزان، مدیران و مسئولان موسسه‌های آموزشی به‌طور رسمی یا غیررسمی نظر دانش آموزان را درباره‌ی ویژگی‌های مختلف شخصی و حرفه‌ای معلمان موسسه خود جویا می‌شوند و براساس نظر آنان به قضاوت درباره میزان شایستگی معلمان می‌پردازند. بهترین و متداول‌ترین راه نظرخواهی از شاگردان برای ارزشیابی از کار معلمان، تهیه و اجرای پرسشنامههای نظرخواهی است. پرسشنامههای نظرخواهی از دانش آموزان ساده‌ترین شکل پرسشنامه‌ی نظرخواهی دانش آموزان پرسشنامه‌ای است که استاد برای سنجش نظریه‌ای دانشجویان خود در یک درس خاص به کارمی گیرد. این‌گونه پرسشنامهها برای دروس معین بسیار مفید، آموزنده و قابل‌استفاده است. پرسشنامههای نظرخواهی ویژه دروس خاص صرفاً به‌عنوان ارزشیابی تکوینی برای مقاصد بازخورد و اصلاح و بهسازی آموزش مفیدند.
یکی از پرسشنامههای جامع و چندبعدی که برای اکثر دروس غالب مدرسان دانشگاهی قابل‌استفاده است پرسشنامه ارزشیابی دانشجویان از کیفیت آموزشی است که دارای نه بخش به شرح زیر است:
1. ارزش علمی _یادگیری درس 2. علاقه و اشتیاق مدرس به موضوع درس 3. روشنی و سازمان‌بندی مطالب 4. تعامل گروهی 5. در دسترس بودن معلم 6. جامعیت مطالب آموزش داده‌شده 7. امتحان و نمره‌گذاری 8. مطالب خواندنی و تکالیف 9. نظر کلی (سیف 1387، 502-469).
یک ابزار جامع، ارزشیابی معلم سیستم ارزشیابی معلم و درس است که یک سیستم کامپیوتری است این سیستم ارزشیابی شامل 400 سؤال است که برحسب محتوا دسته‌بندی‌شده‌اند. معلمان مختلف می‌توانند از میان این سؤال‌ها هر تعدادی را که مناسب کار خود می‌دانند برگزینند و مورداستفاده قرار دهند. (سنترا 1989، 502)
انواع سؤال‌های پرسشنامههای نظرخواهی یک دسته از سؤال‌ها باید مختص درس باشند که جنبه‌های مختلف آن یعنی هدف‌ها، سازمان‌بندی، مناسب بودن، فایده بخشی، دشواری، سهولت و غیره را معرفی کنند دسته دیگر سؤال‌ها باید ویژه آموزش معلم باشند که مهارت‌های آموزشی معلم، روشنی توضیحات او، تعامل با دانشجویان و غیره را شامل شوند.
محاسن و معایب روش استفاده ازنظر دانش آموزان
1. نظر شاگردان نسبت به کار معلم به‌درستی معرف شایستگی معلم نیست بلکه صرفاً منعکس‌کننده رضایت خاطر یا عدم رضایت خاطر شاگردان معلم از اوست.
2. جنسیت معلم و شاگرد در نحوه ارزشیابی شاگردان از معلمان مؤثر است.
3. تعداد شاگردان کلاس سطح دشواری درس نوع درس و سطح تحصیلات بر نحوه ارزشیابی شاگردان از معلمان تأثیر می‌گذارد.
4. نظر دانشجویان نسبت به معلم بیشتر تحت تأثیر رفتار دوستانه معلم، شیوه‌های سرگرم‌کننده و به‌اصطلاح اغواگرانه او و ویژگی‌های کلی و شهرت و اعتبار اوست.
5. شاگردان منبع اصلی اطلاعات درباره توفیق معلم دررسیدن به هدف‌های آموزشی درس و نحوه برخورد او با شاگردان و روش‌های ارائه درس و کلاس داری هستند.
6. استفاده ازنظرهای شاگردان یک معلم برای داوری درباره کار او از هر روش دیگر ارزشیابی امکان‌پذیرتر است.
7. نظر شاگردان نسبت به معلمانشان وسیله مناسبی برای ایجاد ارتباط بین شاگردان و معلم فراهم می‌آورد و بهترین راه تأثیرگذاری متقابل بر هر دو طرف ذینفع است (سیف 1387، 504).
4. استفاده از والدین دانش آموزان این روش مکمل روش استفاده ازنظر دانش آموزان و دانشجویان است. پرسشنامههای نظرخواهی از والدین سؤال‌های پرسشنامههای نظرخواهی از والدین غالباً موضوعاتی را در رابطه باکم و کیف تکالیفی که معلمان به دانش آموزان می‌دهند تا در خانه انجام دهند، چگونگی بازخوردی که والدین در رابطه با فرزندانشان از معلم و مدرسه دریافت می‌کنند و مواردی از این قبیل را شامل می‌شوند. محاسن و معایب روش استفاده ازنظر والدین این روش به‌عنوان یک منبع بازخورد اطلاعاتی برای بهبود کیفیت کار معلمان، به‌ویژه بالا بردن سطح ارتباط بین معلم و والدین، روش بسیار مفیدی است. این روش نیز دارای همان معایبی است که روش استفاده ازنظر دانشجویان دارد. عیب مهم دیگر این روش افت اطلاعاتی آن است؛ اما شرط مفید بودن این روش تهیه پرسشنامهها مطابق اصول صحیح تهیه شوند و نتایج برای اصلاح و بهسازی آموزش معلمان بکار رود.
5. استفاده از یادگیری دانش آموزان سنترا (1989، 104) بر این باور است که استفاده از یادگیری شاگردان عادلانه‌ترین و عینی‌ترین روش سنجش اثربخشی معلم است.
همچنین تاکرواسترانگ (2006، 156) می‌گویند اطلاعات مربوط به یادگیری دانش آموزان به هر شکلی که باشد برای ارزشیابی درست از اثربخشی کار معلم ضروری است. مثلاً می‌توان از معلم خواست تا به‌عنوان نمونه کار خود موضوع مشخصی را باهدف‌های آموزشی محدودی به گروهی از دانش آموزان تدریس کند و سپس میزان یادگیری شاگردان را با وسایل مختلف اندازه بگیرد. دی این صورت اگر دانش آموزان به هدف‌های از پیش تعیین‌شده رسیده باشند روش معلم موفقیت‌آمیز تلقی خواهد شد در غیر این صورت روش او ضعیف است و به کمک و اصلاح نیازمند است.
استفاده از آزمون‌های عملکرد آموزشی در این روش ابتدا معلمان در معرض یک درس خرد قرار می‌گیرند. درس خرد یک مطلب از پیش تهیه‌شده است درباره موضوع خاصی که از معلمان خواسته می‌شود تا آن را آموزش بدهند. سرانجام در پایان درس دانش آموزان با سؤال‌هایی شبیه به سؤال‌هایی که در ابتدا به معلمان نشان داده‌شده بود امتحان می‌شوند. میزان پیشرفت یادگیرندگان دررسیدن به هدف‌های درس به‌عنوان شاخصی برای اثربخشی کار معلمان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
محاسن و معایب روش استفاده از یادگیری دانش آموزان
1. بعضی‌ها معتقدند که بازده‌های یادگیری شاگردان ملاک درستی برای اثربخشی آموزش معلم نیست.
2. منتقدان دیگر می‌گویند که یادگیری مطالب درسی که با آزمون‌ها سنجید ه می‌شوند تنها دستاوردهای آموزشی معلمان نیستند، لذا باید خیلی به آن‌ها اعتنا کرد. کاری که دیگر معلمان انجام می‌دهند کمک به رشد شخصیت یادگیرندگان است که به‌هیچ‌وجه با وسایل متداول سنجش قابل ارزیابی نیست (سیف 1387، 513).
3. انتقاد دیگر یک انتقاد فنی است. میلمن ( 1981، 153) معتقد است اطلاعات جمع‌آوری‌شده نشان می‌دهد که آزمون‌های عملکرد آموزشی نا پایا هستند. زمانی که قرار است از نتایج این آزمون‌ها برای مقاصد تصمیم‌گیری درباره معلمان استفاده شود، مسأله نا پایایی آزمون‌ها امری جدی است اما اگر از این نتایج برای مقاصد اصلاحی استفاده شود نگرانی چندانی وجود ندارد. 4. انتقاد دیگر بر این نکته تأکید می‌کند که استفاده از مقدار یادگیری دانش آموزان به‌عنوان تنها ملاک توفیق معلمان برای معلمانی که داری شاگردان غیر کوشا، کند آموز و دارای مشکلات دیگر هستند روش ناعادلانه‌ای است. البته طرفداران این روش می‌گویند که مراجعه به یادگیری شاگردان بهترین ملاک ارزشیابی معلمان است. 6. خود سنجی یا ارزشیابی از خود آنجا که هدف اصلی ارزشیابی فعالیت‌های آموزشی معلمان کشف نواقص و اشکالات روش آموزش و کلاس داری معلم است استفاده از نتایج خود سنجی‌های معلمی اجتناب‌ناپذیر است.
کارول (1981، 180) برای خود سنجی معلم 5 وسیله عمده را معرفی می‌کند: فرم‌های درجه‌بندی شخصی گرایش‌های شخصی مواد مطالعه شخصی مشاهده آموزش همکاران ضبط‌صوت و ضبط ویدیویی از تدریس خود اندیشی محاسن و معایب روش خود سنجی چنانکه گفتیم از بهترین روش‌های کمک به کشف نواقص آموزشی معلم و کمک به رفع آن‌ها روش خود سنجی است. در این روش خود معلم مسئول ارزشیابی از خود و مهم‌ترین عامل در رفع مشکلات کار خویش است. منتقدان می‌گویند: اصطلاح خود سنجی یا ارزشیابی از خود نقض غرض است زیرا هدف اصلی ارزشیابی از معلم قضاوت کردن درباره اثربخشی کار او به‌منظور استخدام و ارتقای مرتبه و افزایش حقوق و مانند این‌هاست و از این لحاظ معلمان نمی‌توانند خود به قضاوت درباره کار خویش بپردازند.
7. ارزشیابی به‌وسیله‌ی همکاران فرنچولازویک (1981، 77) معتقد است درباره چگونگی استفاده ازنظر همکاران لازم است به همان طریقی که سوابق و مدارک مربوط به فعالیت‌های پژوهشی عضو هیأت علمی به‌منظور داوری درباره بارآوری علمی و پژوهشی او جمع‌آوری می‌شوند اطلاعات مربوط به اثربخشی آموزشی او نیز گردآوری شوند. مواردی که می‌توانند در پرونده‌ی سوابق آموزشی معلم به‌منظور داوری همکاران او گنجانیده شوند به شرح زیر بیان‌شده است:
توصیف مختصری از هر یک از دروسی که معلم تدریس می‌کند، هدف‌های آن درس، تعداد دانشجویان کلاس، تعداد واحدهای درسی، نوع درس (اصلی، تخصصی، اختیاری)، سطح درس (مقدماتی، پیشرفته، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری)، تدریس داخل دانشکده‌ای که فرد عضو آن است یا خارج از دانشکده او، توصیف مختصری از نوع مشکلات وابسته به تدریس آن درس و نحوه نمره‌گذاری معلم در آن درس. در مورد ارزشیابی به‌وسیله همکاران می‌توان سؤال‌های زیر را مطرح نمود:
1. کیفیت مواد مورداستفاده معلم در آموزش چگونه است؟
2. چه نوع تکالیف ذهنی برای دانشجویان در نظر گرفته‌شده است و دانشجویان چگونه به آن‌ها عمل کردند؟
3. میزان اطلاعات معلم در موضوعی که تدریس می‌کند چه اندازه است؟
4. تا چه اندازه برای بهبود کیفیت کار خود کوشش می‌کند؟ پس از جمع‌آوری اطلاعات از کیفیت کار معلم سه تا شش نفر از اعضای هیأت علمی همکار معلم که بیشترین آشنایی را با رشته علمی و تخصصی او دارند توسط مدیر گروه آموزشی یا سرپرست مؤسسه آموزشی برگزیده می‌شوند و به آنان مأموریت داده می‌شود تا براساس مدارک و شواهد موجود به داوری درباره عضو هیأت علمی بپردازند. لازم است برای این منظور یک فرم کتبی درجه‌بندی از پیش آماده شود تا هر یک از اعضای هیأت داوران با توجه به سؤالات بالا به‌طور مستقل درباره عضو هیأت علمی داوری کند. براساس میانگین نظرات اعضای هیأت داوری قضاوت نهایی درباره عضو هیأت علمی مورد ارزشیابی صورت می‌پذیرد. محاسن و معایب روش ارزشیابی به‌وسیله همکاران معلم یکی از مشکلات درگیر با این ارزشیابی پایی بودن سطح پایایی آن است. این روش به‌عنوان مکمل سایر روش‌های ارزشیابی معلم به‌ویژه در سطح آموزش عالی بسیار مفید است (سیف 1387، 522).
8. ارزشیابی به کمک کارپوشه به معنی کلی کارپوشه به مجموعه کارهایی که یک فرد در طول یک مدت جمع‌آوری می‌کند گفته می‌شود. از کارپوشه آموزشی مانند کارپوشه دانش‌آموزی هم برای ارزشیابی از کار معلمان و هم آموزش و توسعه دانش و مهارت‌های آنان استفاده می‌شود. ویژگی‌های کارپوشه آموزشی باید دربرگیرنده مثال‌ها و موارد به‌دقت انتخاب‌شده از کارهای معلم و دانش آموزان باشد به‌گونه‌ای که جنبه‌های مهم فعالیت معلم را نشان دهد. محتوای کارپوشه باید با توضیحات و شرح و تفصیل همراه باشد. هدف‌های کارپوشه آموزشی مقاصد ارزشیابی کمک به رشد حرفه‌ای معلمان کمک به کارفرمایان در استخدام معلمان یک کارپوشه واحد می‌تواند هر سه هدف بالا را برآورده سازد به‌شرط آنکه شخص تهیه‌کننده آن نسبت به هدف‌ها با آگاهی کامل عمل کند و در طراحی و تهیه آن دقت نظر به کار بندد (ولف 2006، 170).
محتوای کارپوشه آموزشی مؤلف موارد زیر را برای گنجاندن در کارپوشه معلم سفارش داده است: بیان فلسفه یا هدف‌های آموزشی نمونه‌هایی از کارهای دانش آموزان، تکالیف خواندنی و پروژه‌های تحقیق توضیحات معلم برای معرفی نمونه کارها اظهارنظرهای معلم درباره مدارک مربوط به آموزش و یادگیری موجود در کارپوشه (ولف 2006، 170).
ارزشیابی از کارپوشه آموزشی براساس دو نوع استاندارد محتوایی و عملکردی صورت می‌پذیرد. استاندارد محتوایی به اینکه معلم چه چیزی می‌داند اشاره می‌کند. استاندارد عملکردی به اینکه معلم به چه خوبی آنچه را که می‌داند می‌تواند انجام دهد گفته می‌شود.
محاسن و معایب روش ارزشیابی به کمک کارپوشه به گفته ولف (2006، 170) کارپوشه‌ها تصویر روشن‌تری از یادگیری و آموزش ارائه می‌دهند و چشم‌انداز مطمئن‌تری ازآنچه معلمان می‌دانند و می‌توانند انجام دهند فراهم می‌آورند.
بزرگ‌ترین اشکال این روش ضعف روایی و پایایی آن است. از مشکلات دیگر این روش وقت‌گیر بودن تهیه، جاگیر بودن و نگهداری و دشواری ارزشیابی آن است.
9. بررسی آثار علمی معلم مقاله‌های چاپ‌شده در مجله‌های تخصصی فصل‌های چاپ‌شده در کتاب‌هایی که به‌وسیله مؤلفان مختلف تألیف شده‌اند خلاصه مقاله‌های چاپ‌شده در مجموعه خلاصه مقالات ارائه‌شده در درس گروهی‌ها و مواردی مانند درجات و افتخارات کسب‌شده از سوی سازمان‌های علمی، بورس‌های علمی و تحقیقاتی و عضویت در شورای دبیران و داوران مجله‌های علمی نیز امتیاز می‌گیرند.
هر یک از روش‌های ارزشیابی معلم تنها بخشی از فعالیت‌های علمی و آموزشی معلم را می‌سنجد و بنابراین برای به دست آوردن تصویر کامل‌تری از آموزش و فعالیت‌های علمی معلم لازم است روش‌های مختلف ارزشیابی مورداستفاده قرار گیرند. این تأکید بر استفاده از روش‌های مختلف ارزشیابی به‌ویژه زمانی که قرار است ارزشیابی تراکمی انجام گیرد و نتایج آن برای تصمیم‌گیری‌های مؤثر بر سرنوشت شغلی معلمان به کار گرفته شود الزامی است (سیف 1387، 526).
ارزشیابی فوری از تدریس و بدون برنامه‌ریزی مشخص فرایندی منفی و تهدیدکننده برای معلمان می‌شود. درحالی‌که واقعیت این است که ارزشیابی مناسب و برنامه‌ریزی‌شده می‌تواند فرایندی مثبت و کمک‌کننده باشد تا فرصت‌های فراوانی برای رشد حرفه‌ای معلمان فراهم آید (خیر 1380، 94).
ارزشیابی تدریس معمولاً یکی از عناصر اصلی تصمیم‌گیری در مورد تبدیل وضعیت و ارتقای معلمان است (دانشگاه ویسکانیسین ، 1998).
