پاسخهای واقعی فرد نسبت به فشار روانی به دو گروه متمایز تقسیم میشود:
نخست، پاسخهای سازش یافته یعنی آن اعمالی که کمک میکند فشار روانی کاهش یابد و بدن را به حالت تعادل بازگرداند.
دوم، راهبردهای سازش نیافته یعنی آن اعمالی که به تشدید انتظارات موجود کمک میکند و بدن را در وضعیت بی ثباتی قرار میدهد (پاول و انرایت،1991، ترجمه بخشی پور رودسری و صبوری مقدم، 1380؛ خدایاری فرد و پرند، 1390).
به کار گیری راهبردهای سازش یافته پیامدهای مثبت و طولانی مدت دارد. به این ترتیب که تنش به وسیله تلاشهای فرد کاهش مییابد و به دنبال آن سطح عزت نفس و مهارت وی افزایش مییابد و سلامت او تأمین میشود. در عین حال شخص در برابر عوامل تنش زا که در آینده با آن مواجه میشود مقاومتر میگردد (خدایاری فرد و پرند، 1390).
مقابله سازش یافته احتمالاً شامل این موارد میشود:
بازشناسی منابع فشار روانی خارجی و انتظارات، و اگاهی از منابع فردی جهت مقابله، شناختی اساسی از آنچه در گذر است- این شناخت عبارت است از نگرانی طبیعی از موقعیت به همراه اتخاذ رویکردی مبتنی بر حل مسئله؛ انجام عملی به منظور کاهش انتظارات خارجی- چنین عملی اتخاذ راهبردهایی را در بر میگیرد چون ایجاد تغییراتی در زندگی، تعیین هدفها، تصمیم گیری در مورد اولویتها، استفاده بهینه از زمان، مشورت جویی، ابراز وجود بیشتر؛ اتخاذ عملی جهت کاهش درخواستهای درونی - این عمل نیز مواردی چون اختصاص زمان برای استراحت جسمانی، تغییر الگوهای مضر اندیشیدن، تخلیه کردن عواطف و هیجانات واپس زده شده و تلاش آگاهانه برای تغییر رفتار را شامل میشود (پاول و انرایت،1991، ترجمه بخشی پور رودسری و صبوری مقدم، 1380).
راهبردهای سازش نایافته مقابلهای، شیوههای از مقابلهاند که مولد مشکلات بعدی هستند: فرد آنچه را که اتفاق میافتد تشخیص نمیدهد و درک نمیکند از جمله موقعیت را به طور غیر منطقی و به غلط بیش از حد فاجعه آمیز تفسیر میکند، یا نشانههای جسمی خویش را در واکنش در برابر آن موقعیت بیش از حد جدی و تهدید کننده تعبیر میکند. این نگرانیها اغلب در یک دور باطل فزاینده به بیشتر شدن مداوم اضطراب و نگرانی منجر میشود.
پاسخهای رفتاری سازش نایافته عبارتند از: اجتناب از موقعیتهایی که موجب اضطراب میشوند، دوری از تقویت اجتماعی، پرخاشگری، افراط در مصرف الکل، مصرف زیاد قرصهای آرامش بخش، مصرف داروهای مختلف، مشکلات جسمی و پذیرش «نقش یک بیمار». از دست دادن کلی اعتماد نسبت به قابلیت خود جهت مقابله با مشکلات و رشد مشکلات ثانویه مثل اضطراب ناشی از هراس، وابستگی به آرام بخشها، بیماری جسمی و افسردگی از اثرات بلند مدت اتخاذ راهبردهای سازش نایافته است (پاول و انرایت،1991، ترجمه بخشی پور رودسری و صبوری مقدم، 1380).
عوامل موثر بر انتخاب سبکهای مقابله منابع شخصی مقابله، مجموعه پیچیدهای از عوامل شناختی، شخصیتی و بازخوردی است که بخشی از توانایی روانی فرد را برای مقابله مهیا میسازد. منابع شخصی عبارتند از ویژگیهای زمینهای نسبتاً پایدار که انتخاب روشهای ارزیابی و مقابله را تحت تأثیر قرار میدهند.
برخی از این ویژگیها عبارتند از تحول من، احساس کارامدی شخصی، خوشبینی، احساس یکپارچگی، سبکهای شناختی، سبکهای دفاعی و مقابله، و تواناییهای حل مسئله (موس و اسکافر ،1993؛ به نقل از خدایاری فرد و پرند، 1390).