مهارت‌های مطالعه

پژوهشگران مهارت‌های مطالعه را روشی برای کدگذاری، ذخیره‌سازی، نگهداری، بازگویی و استفاده از اطلاعات به روشی منطقی، موثر و کافی تعریف کرده‌اند. علاوه بر هوش، انگیزه، ویژگی‌های عاطفی و کیفیت آموزش، مهارت‌های مطالعه در موفقیت تحصیلی یک فرد نقش بسزایی ایفا می‌کنند و برای مطالعه موثر و بازدهی بیشتر، یادگیری این مهارت‌های ویژه ضروریست.

از طرفی نارسایی در مهارت‌های مطالعه و یادگیری می‌تواند تمامی مزایای دیگر محیط آموزشی مطلوب و حتیقابلیت‌های هوشی و سلامت جسمی و روانی افراد را به‌طور منفی تحت‌تاثیر قرار دهد و از طرفی در صورت کارآمدی می‌تواند بسیاری از نارسایی‌های احتمالی در محیط‌های آموزشی و حتی کاستی در انگیزش تحصیلی را تعدیل یا جبران کند و حتی باعث افزایش انگیزش تحصیلی می‌شود (بادله و همکاران، 1391).

ارتباط کلی فرد با اطلاعات نمادین (اطلاعاتی که با علایم و نشانه‌ها القا می‌شود) با جنبه دیداری یادگیری مرتبط است که دارای مراحل هفتگانه زیر است: تشخیص، جذب، درک کلی (درونی)، درک بیرونی، ضبط، یادآوری، ارتباط یا به کارگیری. وقتی مطلبی را مطالعه می‌کنید باید بتوانید نمادها را تشخیص دهید (زبان نوشتاری)، آن را متناسب با ذهن خود رمزگردانی و جذب کنید، از عبارات یک درک کلی به دست آورید و جایگاه آن را در چارچوب بحث موردنظر درک کنید، سپس به ضبط آن در ردیف موضوعات یادگرفته شده بپردازید.

شما باید بتوانید آن را از حافظه خود بازیابی کنید و براساس آن به تغییر رفتار خود پرداخته آن را به صورت کتبی، شفاهی، یا تصویرپردازی ذهنی به کار گیرید. اگرخواندن نتواند از مراحل مذکور عبور کند، دارای نقص است و موجب اتلاف وقت می‌گردد. مهارت‌های مطالعه به مجموعه فنون و هنرهایی اطلاق می‌شود که مطالعه‌کننده با توسل به آنها می‌تواند به بازدهی بیشتری از مطالعه خویش دست یابد (شجری، 1377).

مهارت‌های مطالعه مناسب‌ترین مفهوم برای مهارتهای یادگیری هستند. مردم از آنجا در یادگرفتن، مهارت را کسب کرده اند که برای رشد و ترکیب دانش بیشتر در جستجوی فرصتها بوده‌اند. امروزه مشخص شده است که کسب مهارت‌های یادگیری باعث می شود که او در مهارت‌های زندگی نیز توانمند گردد (جان‌بزرگی، 1389).

ضرورت داشتن مهارت مطالعه گسترش روز افزون حجم اطلاعات و انتشار انبوهی از کتاب‌ها، منابع تخصصی و عمومی و همچنین دگرگونی در شیوه‌ها، مناسبات و روابط تولید، گسترش دانش و ایجاد شاخه‌های جدید در علوم و وابستگی ارتباط علوم و فناوری درشاخه‌های مختلف با یکدیگر، ضرورت دگرگونی در نحوه بهره‌برداری از اطلاعات را آشکار می‌سازد. همچنان که شیوه‌های جدید، ابزار نوینی را برای بهره‌برداری بهینه می‌طلبد، اطلاعات گسترده و ضرورت به خاطرسپاری آنها برای درک مفاهیم و تحلیل ارتباطات و در نتیجه بنای یافته‌های جدید براساس آن نیز ابزار و شیوه‌ای نو می‌طلبد:

الف) تفکر و توسعه: فرضیه‌ای که اساس مهارت‌های مطالعه را تشکیل می‌دهد، مبتنی بر این اصل است که آشنایی با شیوه نوین مطالعه در قالب یادگیری خلاق و مهارت‌های مطالعه، منجر به رشد قوه تعقل و تفکر می‌گردد که این خود مبنای توسعه‌یافتگی را تشکیل می‌دهد، رشد فرهنگی که خود از ارکان توسعه اقتصادی است و همچنین تفکر، موجب آگاهی نسبت به توانایی‌های بی‌شمار فردی و بهره‌گیری از آن می‌شود که به معنای افزایش بهره‌وری است . در نتیجه، رشد فرهنگی بهره‌وری، توسعه اقتصادی رابه ارمغان می‌آورد؛

ب) دانش و قدرت: هرگاه فرد بتواند با اصلاح شیوه مطالعه خویش، به اطلاعات بیشتری دست یابد، کسب قدرت نیز صورت می‌گیرد. برنامه‌ریزی برای آموزش یادگیری خلاق و مهارت‌های مطالعه به گونه‌ای است که تنها ثبت ساده اطلاعات در حافظه صورت نمی‌گیرد، با تاکیدی که بر خلاقیت دراین آموزش‌ها وجود دارد، یادگیرندگان نه تنها حجم عظیمی از اطلاعات را ذخیره می‌سازند، بلکه توانایی تحلیل و درک زوایای ناپیدا را نیز کسب خواهند کرد. امری که نمی‌توان درسایر شیوه‌های مطالعه انتظار تحقق قطعی آن را داشت .

پس به طورکلی می‌توان گفت: مهارت‌های مطالعه باعث افزایش اطلاعات می‌شود و این به نوبه خود باعث ارتقا تحلیل می‌شود و چنین فرآیندی باعث کسب قدرت مبتنی بر دانش می‌شود (جان‌بزرگی، 1389).