ویلیام جیمز بنیانگذار روان شناسی در آمریکا ونویسنده مقاله انواع تجارب مذهبی در سال 1902 بیان می کند:

پیشینه داخلی و خارجی:
دارد
منابع فارسی:
دارد
منابع لاتین:
دارد
نوع فایل:
Word قابل ویرایش
تعداد صفحه:
38

ویلیام جیمز بنیانگذار روان شناسی در آمریکا ونویسنده مقاله انواع تجارب مذهبی در سال 1902 بیان می کند: ایمان بدون شک مؤثرترین درمان اضطراب است ایمان نیروئی است که باید برای کمک به انسان در زندگی وجود داشته باشد و فقدان ایمان زنگ خطری است که شکست انسان را در برابر سختی های زندگی هشدار می دهد. همچنین ویلیام جیمز بیان می کند قدرتی که دین برای تحمل مشکلات به انسان می دهد هرگز از عهده اخلاق بر نمی آید ،زیرا شور و حرارتی که با باور به دین در انسان ایجاد می شود هرگز از عهده اخلاق بر نمی آید .

یونگ دین را یکی از قدیمی ترین و عمومی ترین تظاهرات روح انسان دانست و از این رو نمی توان دست کم اهمیت دین را به عنوان یک پدیده اجتماعی و تاریخی نادیده گرفت. پارگامنت ، نقش روانشناختی مذهبی را در کمک به مردم برای درک و کنار آمدن با رخدادهای زندگی توصیف نموده است مذهب می تواند در ایجاد احساس امید، احساس نزدیک بودن به دیگران، آرامش هیجانی، فرصت خود شکوفائی، احساس راحتی، مهار تکانه، نزدیکی به خدا و کمک به حل مشکل مؤثر باشد (یگانه،1392).

فیلیپ پنیل معتقد بود که مذهب به سلامتی روان بیماران کمک می کند و در نهایت اینکه او فساد اخلاقی را یکی از عوامل پیدائی مسئول بیماریهای روانی می داند. هیروث اظهار کرد فقدان باورهای مذهبی علت اصلی بیماریهای روانی است و بیمار روانی از طریق آموزش اصول مذهبی بهتر درمان می شود. رفتارها و باورهای مذهبی ،تأثیر مشخصی در معنا دار کردن زندگی افراد دارند ٍ،رفتارهائی مانند عبادت ،زیارت و توکل به خداوند می توانند از طریق ایجاد امید و تشویق به نگرشهای مثبت ،موجب آرامش درونی افراد گردند .

داشتن معنا در زندگی ،امیدواری به یاری خداوند در شرایط مشکل زا ،بهره مندی از حمایت‌های اجتماعی و معنوی، احساس تعلق داشتن به منبعی والا همگی از جمله روشهائی هستند که افراد مذهبی با دارا بودن آنها می توانند در مواجهه با حوادث آسیب رسان ،فشار کمتری را متحمل شوند از طرفی به نظر می رسد که جهت گیری مذهبی ممکن است موجب احساس شادکامی شود این امر به این دلیل است که رابطه شخص با نیرویی برتر سبب چشم انداز مثبتی در زندگی می‌شود (عسگری،1392).

شواهد پژوهشی نشان داده است که اعتقادات مذهبی درست بسیاری از نیازهای اساسی انسان را بر آورده کرده و خلأهای اخلاقی، عاطفی و معنوی اورا پر می کند. این عامل پاسخ بسیاری از پرسشها را می دهد و بسیاری از مسائل را روشن می کند و اطمینان امید و قدرت را در فرد تحکیم می‌کند و خصوصیات اخلاقی و معنوی را در اجتماعات استحکام می بخشد و پایگاه بسیار محکمی برای انسان در برابر مشکلات و محرومیتهای زندگی ایجاد می‌کند. (دبیری نژاد،1387) هر جامعه ای در مسیر رشد خود ارزشهای اخلاقی معینی را می پروراند که به نسلهای بعدی منتقل می‌شود. این ارزشهای اخلاقی رهنمودهایی را برای رفتار انسان و معیارهایی را برای ارزشیابی کیفیت و چگونگی سازگاری فرد بدست می دهند (غلامی،1390) .

مذهب یک پدیده چند بعدی است و ابعاد متفاوتی از مذهبی بودن می تواند بر زندگی انسان اثر گذارباشد و زمینه ساز آرامش و امنیت روانی و سازگاری وتعادل ویژگیهای شخصیتی گردد.همچنین فروم معتقد است که دین و نیاز نیایش خدا جلوه ای از نیاز انسان کامل و گریز از یک حالت دو گانگی است اخلاق الهی در حفظ روحیه سالم رشد و بالندگی روحی مطرح می شود .امروزه در بیشتر جوامع به تجربه ثابت شده است که خانواده های مذهبی نسبت به خانواده های سست مذهب دارای آرامش فردی خانوادگی و اجتماعی بیشتری هستند و بین میزان عمل به باورهای مذهبی و سلامت عمومی رابطه معنا داری وجود دارد به طوری که با کاهش عمل به باورهای دینی و مذهبی از میزان سلامت عمومی کاسته می شود (بخشی پور،1387).

مذهب به عنوان مجموعه ای از باید ها و نبایدها و اعتقادات و نیز ارزشهای اختصاصی و تعمیم یافته ،از مؤثرترین تکیه گاه های روانی به شمار می رود که قادر است معنای زندگی را در لحظه لحظه های عمر فراهم کند و در شرایط خاص نیز با فراهم سازی تکیه گاه های تبیینی ، فرد را از تعلیق و بی معنائی نجات دهد و منظور از نگرش مذهبی ،نگرش نظام داری از باورها و اعمال نسبت به امور مقدس است پیوستاری است که معطوف به امر مقدس در دو بعد آشنائی و دین باوری می شود نگرش به امور ما ورائی است که احراز و تقویت آن یگانگی ،ثبات،استمرار و پایداری فرد در جامعه را موجب می شود (یاوری،1385) .

رابطه ایمان و مذهبی بودن

ایمان یکی از پر کاربردترین مفاهیم قرآنی است و مقصد تعلیمات ادیان آسمانی به ویژه اسلام است .ایمان یکی از عناصر اساسی اسلام است . مرحوم علامه طباطبائی تعاریف گوناگونی را برای ایمان بیان کرده است، از جمله اینکه ایمان عبارت است از : «اذعان و تصدیق به چیزی با التزام به لوازم آن » .بنابر این ایمان به خداوند در عرف قرآن تصدیق به وحدانیت او ، پیامبران ،قیامت و آنچه که پیامبران آورده اند همراه با پیروی کامل از ایشان است . ایمان در ساختار معنا شناختی خود عنصر مهم تسلیم یا انقیاد را در بر می گیرد .کسی که ایمان می آورد به معنائی که شریعت الهی قائل است ، تسلیم فرمان های الهی نیز شده است . معنای اصلی ایمان تصدیق ،اقرار ،و معرفت است . ایمان به این معنا ،نوعی عمل باطنی قلبی است که اساس واقعی آن ،تصدیق است و عمل ،چیزی است که به دنبال آن می آید .به همین دلیل است که پیامبر اکرم (ص) ایمان را بدین عنوان که ذاتأ باور قلبی و تسلیم قلب، یعنی ایمان به خدا فرشتگان ،کتب آسمانی و فرستادگان او است توضیح می دهد (علامه طباطبایی).

از طرفی گرایشهای ایمانی با گرایشهای مذهبی گره خورده است به این گرایشها سبب می شود که انسان تلاشهایی بر خلاف گرایشهای طبیعی فردی خود انجام دهد و در صورت امکان ، هستی و چیستی خود را در راه ایمان و مذهب خویش فدا کند وبه صورت کلی یکی از معیارهای اصیل و اصلی ایمان، مذهبی بودن فرد است .به این صورت که ایمان بدون مذهب و مذهب بدون ایمان قدرت لازم را هر یک به تنهائی برای مقابله با وسوسه های نفس و انجام عبادت وبندگی خالص خداوند را ندارند ( مطهری ،1378) .

ویژگیهای افراد مذهبی

تمام افراد بشر چون مبتلا به تعلقات مادی و مسائل زندگی دنیوی هستند و روی مصلحت اندیشی ها وآرزوهای تخیلی خود اساس حیات خود را استوار می نمایند ،پیوسته در خوف و اندوه به سر می برند ولحظات زیادی بر آنها می گذرد که اضطراب و غصه ذهن آنها را احاطه کرده است و اگر بواسطه بعضی از مشغولیات خود را از این حالات دور کنند باز هم خوف و اندوه در کمون ذهن انسان مخفی شده و به مجرد رفع مانع سر بیرون آورده و انسان را در در رنج و مرارت میبرد .انسان به هیچ وجه نمی تواند کاری بکند که اصل ماده خوف وحزن واضطراب را از وجود خود ریشه کن کند و برای همیشه خوش و خرم باشد و تمام تفریحات و لذتهایی که در دنیا از آنها متمتع می گردد برای آن است که فقط خود را از آن اضطرابها و غصه ها دور نماید و به محض اینکه از تمام آن لذتها کامیاب شد خوف و اضطراب پنهان شده ظهور و بروز نموده واو را ناراحت میکند وعلت این مسئله آن است که انسان در این دنیا ودر زندگی دل بستگی هایی دارد وچون عالم دنیا بر محور ماده و طبع دور می زند و ماده دائمأ در حال تغییر و تبدیل و فساد است لذا متعلقات قلبی انسان نیز دچار این تبدیل وتغییر بوده وبا فقدان آن در آینده هراس واضطراب وجودش را احاطه می کند اما انسانهای مؤمن و مذهبی و در رأس آنها اولیای خدا که به مرحله خلوص رسیده اند دامان خود را از این تعلقات تکان داده و تغییر وتبدیل زمان ومکان و آثار دیگر ماده روی افکار آنها اثر نمی گذارد.

افراد مؤمن و مذهبی کسانی هستند که بر امور گذشته تأسف نخورده وبر امور آینده که در آن به آنها خیری داده می شود خیلی خوشحال و مسرور نمی گردند آنان انسانهایی هستند که ایمان آورده و از قبل تقوا را پیشه خود ساخته بودند یعنی پس از ایمان قلبی، بر اساس آن ایمان رفتار کرده و متقی شده اند .آن ایمان وتقوا موجب ایمان و تقوای بهتری شده و دائمأ بر درجات ایمانشان افزوده می شود . این افراد در این دنیا به سکینه خاطر ،و طمأنینه ،آرامش دل و تمتع از مواهب الهی و استفاده درست از سرمایه های خدادادی نائل می شوند و در آخرت هم به رضوان خدا و انس و هم نشینی با پیامبران و ملائکه و ائمه نائل آمده وبه آنها بشارت می دهند به وارد شدن به جنت و عبور از صراط و بدست آوردن نعیم و کوثر وشفاعت و معیت با پاکان و پیامبران ومقام امن وسلام و جمال حضرت باری تعالی ( حسینی طهرانی ،1387) .

در قرآن کریم درآیه های متعددی ویژگیهای افراد مؤ من و بشارتها و وعده و وعیدهایی که به خاطر ایمان و تحمل سختیهای دنیا به آنها داده شده بیان گردیده است . همین ایمان قلبی و اعتقاد به مبدأ و معاد باعث می شود که آستانه تحمل انسان در شدائد دنیوی و سختیهای زندگی و شغل بالا رفته وبا آرامش بیشتری روزگار را سپری کنند .انسانهای مؤمن در حقیقت کسانی هستند که توجه و گرایش خود را به باطن دنیا کرده و خود را متوجه و مشغول به امور باقی و ابدی می کنند ،در صورتی که افراد غیر مؤمن گرایش و توجهشان به ظاهر دنیا بوده و خود را مشغول امور موقت و گذران دنیا می کنند پس هر چیزی از امور دنیا که ترسناک و اضطراب آور و خسته کننده باشد آنها را فرسوده می کند و با کم و زیاد شدن لذتهای دنیا حالات و روحیات خوب و بد آنها نیز کم وزیاد می شود .افراد مؤمن اعتقاد دارند ذکر و یاد خدا موجب زدوده شدن زنگار دلها از ریب و شک شده خستگی و فرسودگی امور دنیا را از جان و تن بیرون می برد و دلها با یاد خدا روشن شود و جلا گیرد . بواسطه یاد خدا گوشهای دل بعد از سنگینی و گرانی بشنوند و آیات خدا را درک کنند و چشم های دل پس از تاریکی و پنهانی بصیرت بینا و روشن شود و آیات الهی را ببیند و حقائق و اسرار را بفهمد ودلها پس از ستیزگی و سر کشی آرام گیرد و رام شود. همیشه خداوند از ابتدای خلقت و در طول زمانها بندگان خاص و صالحی را با الهام و القای مطالب و وحی و سخن گفتن با آنان برای راهنمایی انسانها فرستاده است و پیامبران به منزله چراغ درخشان و راهنمایانی از جنس خود بشر در تاریکیهای جهل و ظلمت دنیا بوده اند .انسانهای مؤمن نیز با پیروی از پیامبران و پیشوایان خود و تا حد توان و ظرفیت وجودی خود با پیروی از دستورات دین و مذ هب امور دنیا و آخرت خود را تدارک دیده و به مقام سکینه و آرامش رسیده اند(حسینی طهرانی، 1387).

فلاسفه و روانشناسان غیر مسلمان نیز در خصوص دین و دینداری و ویژگیهای افراد دیندار نظرات جالبی دارند . مثلأ به تعبیر نیچه1 « هر کس چرایی زندگی را یافته است آنرا با هر چگونگی خواهد ساخت » روشن است که جز با شناخت راهی که آفریدگار یکتا به انسان ارائه کرده است همه مشمول نقصان خواهد بود و این در تحلیل بسیاری از روانشناسان مانند ویلیام جیمز ، اریک فروم ویونگ آمده است .فروم همانند یونگ در تحلیل عوارض ناشی از پیروی از مکاتب غیر خدایی اعتقاد دارد که جامعه صنعتی غرب انسان را از فطرت خود دور کرده است و پیدایش بسیاری از مشکلات را که سالیوان آنها را مشکلات زندگی می نامد ناشی از نپرداختن به دین الهی می داند .بنیامین راش پدر روانپزشکی آمریکا به مطالعات مذهبی به نحوی اهمیت داده است که بیان می کند «مذهب آنقدر برای پرورش و سلامت روحی آدمی اهمیت دارد که هوا برای تنفس و زنده ماندن جسم » از این رو از جوانان متدین انتظار می‌رود که خیلی کمتر دچار انحراف و جرم شوند ،این انتظار به دلیل آموزه های دینی در خصوص زشتی جرائم مختلف است و فرد به دلیل دینداری و رسیدن به آرامش و اطمینان خاطر و قطع تعلق به مسائل این جهان ،شهوت و غضب ، که سرچشمه بسیاری از کجروی ها می باشد را مهار کرده و تا حدودی خود را از چتر و بند آنها رهانیده است و بنابراین انگیزه ای برای انجام انحرافات ندارد .و می‌توان اعتراف کرد که پرهیز از جرم و انحراف بدون دینداری ممکن نیست (آزموده،1386) .