پل تیلیشن (1952) عالم الهیات به برخی شرایط ذاتی در وجود اشاره می کند که ما را برای گریختن از آگاهی خیلی زیاد بر می انگیزد.

پل تیلیشن (1952) عالم الهیات به برخی شرایط ذاتی در وجود اشاره می کند که ما را برای گریختن از آگاهی خیلی زیاد بر می انگیزد. این شرایط ما را دچار وحشتی می کند که اضطراب وجودی نامیده می شود (پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی ،1392).

اضطراب در از دیدگاه وجود گرا عبارت است از نگرانی در مورد بدست آوردن وجود و از دست دادن وجود(هولت ، 1966). درمان وجودی رویکرد پویایی است که بر چهار نگرانی اساسی که ریشه در وجود انسان دارند، تمرکز دارد. این چهار نگرانی عبارتند از: مرگ، آزادی، تنهایی و بی معنایی (نظری و ضرغامی، 1388).

آگاهی نسبت به آزادی و مسئولیت خود موجب بروز اضطراب وجودی می شود که یک ویژگی اساسی انسانی است. آگاهی از اینکه فرد باید، علی رغم نیازهای نامعلوم، تصمیم بگیرد، به اضطراب می انجامد. اضطراب وجودی همچنین آگاهی نسبت به مرگ و فانی بودن انسان ناشی می شود. آگاهی نسبت به مرگ به لحظات کنونی انسان ها معنا می بخشد ، زیرا انسان در می یابد که برای شکوفایی تنها زمان محدودی در اختیار دارد. از این رو گناه هستی گرایانه ، نتیجه عدم موفقیت انسان در رسیدن به ان چیزی است که می توانسته است آن را به صورت کامل تحقق ببخشد. از آنجا که هیچ کس نمی تواند تمامی نیروهایش را بارور سازد، گناه امری همگانی است و در نتیجه شرطی از شرایط وجود است. اما این گناه هستی گرایانه نیرویی مثبت است. زیرا به انسانیت حساسیت در روابط شخصی و به کار گیری خلاقانه پتانسیل های انسانی می شود(جورج و کریستانی، 1990؛ ترجمه فلاحی و حاجیلو،1381).

وقتی که موجودات آگاهی می شویم، می فهمیم که نیاز به عمل کردن جزء جدا نشدنی وجود است. در انتخاب های مهم، فقط خود ما مسئولیم. آنچه که از مسئولیت ما جداشدنی است، اضطراب ناشی از این آگاهی است که اشتباهات جدی خواهیم کرد، ولی نمی دانیم آیا این انتخاب یکی از آن اشتباهات است یا نه (پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی ،1392).

به نظر وجود گرایان، اضطراب همچنین ناشی از انکار خلوص و توانایی های بالقوه است که انسان ها برای فرار از اضطراب به انکار حق انتخاب خویش در همان بدو امر مبادرت می ورزند. به نظر وجود گرایان، انسان ها برای فرار از اضطراب بنیادی متداعی با متناهی بودن خویش حق انتخاب خویش را انکار می کنند. برای زندگی باید انتخاب کرد. اما انتخاب کردن مستلزم روبرو شدن با عدم قطعیت زندگی است (تاد، و بوهارت، 2000؛ ترجمه فیروز بخت،1392).

تهدید به بی معنایی پیشامد دیگر وجود انسان است که موجب اضطراب می شود. بخشی از اضطراب ما حاصل از این آگاهی است که ما همان کسانی هستیم که در زندگی خود معنی آفریدیم، و همان کسانی هستیم که اجازه می دهیم این معنی از بین برود. بنابراین ما باید همان کسانی باشیم که به آفریدن زندگی لایق زیستن ادامه دهیم(پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی ،1392).

انزوای ما، تنهایی اساسی ما در این دنیا ، وضعیت دیگر زندگی است که موجب اضطراب می شود. صرف نظر از اینکه چقدر با دیگران صمیمی باشیم، نه من می توانم آنها با شم نه انها می توانند من باشند. ما تجربیات خود را با یکدیگر در میان می گذاریم، اما همیشه در معرض این تهدید قرار داریم که هرگز کاملا همدیگر را درک نکنیم. علاوه بر این، می دانیم که تصمیم به دنبال کردن مسیر زندگی منحصر به فرد و آفریدن معنی خودمان در زندگی، ممکن است باعث شود که دیگران دوست نداشته باشند با ما باشند. احتمال چنین طردی، اضطراب کاملا تنها بودن را به همراه دارد(پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی ،1392).

نظریه آسیب شناسی روانی دروغ گفتن اساس آسیب روانی است. دروغ گفتن تنها راهی است که می توانیم از نیستی فرار کنیم، تا به این طریق اجازه ندهیم که اضطراب وجودی وارد تجربه ما شود. دروغ گفتن به اضطراب روان رنجور نیز منجر می شود. در صورتی که اضطراب روان رنجور به عمل کردن طبق اضطراب منجر شود، موجب آسیب روانی می شود(پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی ،1392).

درمانگران وجودگرا به تشخیص و طبقه بندی بیماری های روانی و آسیب شناسی و آزمایشگاه خودشان را محدود نمی سازند و دیدگاهشان را نسبت به درمان به عنوان رنج و ناراحتی ناشی از بیماری تعریف نمی کنند، بلکه آنها به مشکلات و ناراحتی روانی مراجعانشان به عنوان (مشکلی در زندگی) توجه دارند. درمانگران وجودگرا اشاره می کنند که ما اختلالات روان شناختی را یاد نمی گیریم، بلکه "در زندگی" به عنوان عامل اختلال روان شناختی محسوب می شود، به عنوان یک حقیقت بدیهی "وجود بشر" شامل حقایقی مثل تجارب اضظرابی و گناه، زندگی به سوی مرگ، قبول مسئولیت، معنی بخشیدن به زندگی نقش مهم دارد. ما باید همه راههایی که مانع از دادن "وجود" به جهان و اشیا می شود پیدا کنیم، زیرا آنها موجب محدودیت در ما می شود و حرکت در حالت ثابت و غیر جهت دار مانع از به دست آمدن امنیت در انسان می شود و موجب تنش در ما و مشکلاتمان می شود (دیورزین و آرنولدبک ، 2005).

آسیب روانی با تاکید زیاد بر یک سطح از وجود به بهای سطوح دیگران نیز مشخص می شود. در این مورد، روی بودن- با -دیگران، به قمیت بودن- در- طبیعت یا بودن – برای – خویشتن بیش از حد تاکید می شود. ما باید- با- دیگران باشیم مبادا که دچار اضطراب روان رنجور شویم(پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی ،1392).

انسانی که خالص نیست گاهی اوقات در تصمیماتش، گذشته و حال وآینده را لحاظ نمی کند. برای مثال ممکن است با فکر کردن به آینده از انتخاب کردن پرهیز کند. گاهی هم با بت ساختن از دیگران، نقص و عدم قطعیت زندگی را انکار می کند. و در پاره ای موارد دنبال خوشبختی می گردد. و بالاخره انسانی که زندگی خالصانه ندارد تابع مشتی ارزش های کلیشه ای و نامتمایز است که دیگران به او خورانده اند و خودش آنها را صادقانه و خالصانه برنگزیده است. بنابراین زندگی بری از خلوص، سعی مداومی است برای چپاندن خودمان و دنیا در درون الگوهای سفت و سخت و از پیش تعیین شده. در این نوع زندگی، ارزش ها همچون واقعیاتی عینی جلوه داده می شوند و شخصی که تابع این شکل زندگی است حتی نمی داند که این ارزش ها انتخابی هستند(تاد، و بوهارت، 2000؛ ترجمه فیروز بخت،1392).

نظریه فرآیند های درمان چون دروغ گفتن منبع آسیب روانی است، صداقت راه حل برطرف کردن نشانه هاست. با توجه به اینکه اصالت، هدف روان درمانی وجودی است، بالا بردن آگاهی یکی از فرایند های مهمی می شود که افراد از طریق آن به جنبه های از دنیا و خودشان پی می برند که با دروغ گفتن مخفی مانده اند. در درمان وجودی به فنون اهمیتی داده نمی شود زیرا تکنولوژی فرایند مفعول کردن است که در آن ددرمانگر بهترین وسیله برای تغییر دادن بیمار تعیین می کند. در وجودی نگری، روی ترغیب کردن درمانجو به برقرار کردن رابطه ای اصیل با درمانگر تاکید می شود طوری که به طور فزاینده ای خود را به صورت فاعلی احساس کند که آزاد است با درمانگر تفاوت داشته باشد، حتی تا حدودی تصمیم بگیرد چه موقعی باید درمان خاتمه یابد(پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی ،1392).

هدف نهایی در درمان وجودی، آشنا کردن مراجع با هدف هایش در زندگی و تصمیم سازی خالصانه است. دراین نوع درمان به مراجعان کمک می شود خودشان را از قید و بند برهانند و در مسیر کمال پیش بروند. آنها برای انجام این کار باید با خودشان و آنچه از آن فرار می کنند روبه رو شوند. این یعنی رو به رو شدن با اضطراب و در نهایت، متناهی بودن. غالبا برای مهار اضطراب، عمیق ترین، ظرفیت های خود را انکار می کنیم. درست است که انتخاب ظرفیت های درونی آمیخته با خطر است لی غنا و لذت زندگی در این است که مردم با امکان پذیر بودن فقدان، تراژدی و مرگ رو به رو شوند(تاد، و بوهارت، 2000؛ ترجمه فیروز بخت،1392).

اصل بنیادین وجودی این است که ما قربانی شرایط نیستیم، زیرا به مقدار زیاد همان کسی هستیم که تصمیم گرفته ایم باشیم. هدف اصلی درمان ترغیت درمان جویان به تفکر درباره زندگی، تشخیص دادن گزینه های پیش رو و انتخاب کردن از بین انهاست. وقتی آنها تشخیص دهند از کنترل صرف نظر کرده و منفعل رفتار می کرده اند، می توانند آگاهانه تر زندگی کنند (نظری و ضرغامی، 1388).

بوگنتال در فرآیند درمان سه وظیفه اصلی را مشخص کرده است: 1- کمک به مراجعان در باز شناخت اینکه آن ها در حال حاضر در فرآیند درمانشان حضور کامل ندارند و مشاهده اینکه چگونه این الگوها می توانند آنان را بیرون از درمان محدود سازند؛ 2- حمایت از مراجعان جهت مواجه شدن با اضطراب هایی که از آنها اجتناب می کردند؛ 3- کمک به مراجعان جهت باز تعریف خودشان و دنیایشان به صورتی که اصالت بیشتری را در ارتباط با زندگی پرورش دهند(قاضی، 1383) .

در مجموع می توان گفت که هدف مشاوره وجودی اگر یک مورد باشد، کمک به مراجع در به دست آوردن معنایی در زندگی به عنوان راهی برای کاهش اضطراب ناشی از تهدید فانی شدن است. این امر معمولا در دو مرحله کامل می شود. در مرحله اول، مراجع باید به آزادی انتخاب خود یعنی توان انتخاب آنچه برایش درست و آنچه که نادرست است، پی ببرد. این آزادی باید پشت سر گذاشتن تمامی محدودیت های گوناگون فکری از قبیل اعتقاد داشتن به اینکه تنها عقیده القا شده از طرف والدین درست است به طور کامل شناخته شود. پس از اینکه مراجع این آزادی و مسئولیت های ناشی از آن را پذیرفت، به مرحله دوم وارد می شود. در این مرحله مراجع می آموزد تا با تشخیص نیاز خود به بررسی تاثیر پیامدها انتخاب هایش بر وجود خود، مسئولیت تصمیم گیری هایش را بپذیرد. در نتیجه بر تشخیص اهمیت مسئولیت، آگاهی، آزادی و توان بالقوه تاکید می گردد (گلدینگ، 1988؛ جورج و کریستانی، 1990؛ ترجمه فلاحی و حاجیلو،1381).

بالا بردن آگاهی وظیفه درمانجو. اولین کاری که مراجع باید انجام دهد توسعه آگاهی است. وی باید بداند ظرفیت های درونی خویش را انکار می کند و برای این انکار به کدام حربه ها متوسل می شود. وی باید بداند که انتخاب کردن واقعیت دادر و با اضطراب همراه است(تاد، و بوهارت، 2000؛ ترجمه فیروز بخت،1392).

رهنمود آشکار در وجود نگری این است که هر چی می خواهی باشی، باش. بیماران اجازه دارند که خود را به همان صورتی که معمولا با دنیا ارتباط برقرار می کنند، نشان دهند، درحالی که درمانگر در اولین درمان مداخله کمی می کند. بیماران تشویق می شوند به فرایندی شبیه تداعی آزاد بپردازند ولی شاید مناسبتر باشد که آن را تجربه کردن آزاد بنامیم. در این مورد بیماران تشویق می شوند آزادانه و صادقانه هر چیزی را که در زمان حال تجربه می کنند ابراز نمایند، هرچند که معمولا این گونه ابراز «آزاد» به ابراز از طریق زبان، نه عمل محدود می شود. بیماران در جریان ابراز آزادانه، به طور فزاینده ای آگاه می شوند که همان الگو های وجود، مانند بودن – در – گذشته یا کبودن- به خاطر – آینده را تکرار می کنند. بیماران آگاه می شوند که قسمت هایی از خود و دنیای آنها، مثلا خود عصبانی یا واقعیت درمانگر، تجربه یا ابراز نمی شود(پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی،1392).

وظیفه درمانگر. کار درمانگر در این شیوه عمدتا چالش منطقی با مراجع است تا سطح آگاهی و درک او را از زندگی و مسائل آن را افزایش دهد (کوری و کوری ، 1992؛ حسن آبادی، 1385). درمانگر برای کمک به مراجع به دو ابزار بنیادی همدلی و اصالت متوسل می شود. درمانگر از همدلی به عنوان یک روش پدیدار شناختی استفاده می کند. وی بدون پیش پندارهایش به مراجع پاسخ می دهد و با نگرش همدلانه و غیر قضاوتی خویش به مراجع اجازه می دهد دنیای درونش را رو کند(تاد، و بوهارت، 2000؛ ترجمه فیروز بخت،1392).

یکی دیگر از ابزار های وی، اصالت است. همانطور که اصالت مراجعان اهمیت دارد، اصالت درمانگر هم مهم است. مراجع باید نقش بازی کردن را کنار بگذارد و بفهمد لزومی نیست کامل باشد و مطابق انتظار رفتار کند. وب باید بفهمد لزومی نیست بخش های مختلف تجاربش را انکار کند و می تواند خطر کند. به همین دلیل، درمانگر باید در این موارد سرمشق باشد و در حین درمان واقعا خودش باشد. واقعی بودن یا خالص بودن یعنی اینکه درمانگران برداشت های لحظه ای و واکنش های انی خود را با مراجعان درمیان بگذارند. در اصل آنها بازخورد شخصی لحظه ای به مراجعان می دهند(تاد، و بوهارت، 2000؛ ترجمه فیروز بخت،1392).

انتخاب وظیفه درمانجو. درمانجویان از همان ابتدای درمان، هنگامی که باید تصمیم بگیرند که خود را به کار کردن با متخصص بالینی به خصوصی متعهد سازند، با فشار انتخاب کردن روبرو می شوند. بیماران مجبورند در این باره نیز تصمیم بگیرند که در درمان در مورد چه چیزی صحبت کنند و چگونه باشند. درمانگرف درمانجو را ترغیب خواهد کرد تا گزینه های تازه برای بودن را در نظر بگیرد، ولی برای اینکه درمانجو خود را به صورت فاعلی تجربه کند که قادر است مسیرهای تازه ای را برای زندگی کردن پیدا کند، از او انتظار می رود که فشار به وجود آوردن گزینه های تازه را بپذیرد.

بعد از اینکه درمانجو از گزینه های تازه آگاه شد، باید اضطراب ناشی از مسئولیت انتخاب گزینه خود و به دنبال کردن ان را بپذیرد و با آن به سر برد. بنابراین فشار انتخاب کردن بر دوش درمانجو است، این فشار احتمالا زمانی خیلی اشکار است که بیماران از لحطه های مهم انتخاب و فرصت های بسیار مهم برای تصمیم گیریروبرو می شوند(پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی،1392).

وظیفه درمانگر. درمانگر وجودی از هر فرصتی برای روشن کردن انتخاب هایی که بیماران مرتبا در درمان خود با آنها روبرو می شوند استفاده می کند، خواه این انتخاب به آنچه که باید هر ساعت درباره ان صحبت کنند مربوط باشد یا به اینکه چگونه باید رابطه درمانی خود را تنظیم کنند و برای جلسات بعدی برگردند یا نه. بیمار با این گونه روشنگری، به رغم اینکه بارها اظهار می دارد که بیمار است و قربانی درمانده آسیب روانی است، از فاعل بودن خود اگاه می شود. در ضمن درمانگر بیماران را ترغیب می کند تا از فرایندهای هشیاری خود که منحصر به انسان است، مانند قدرت تخیل، عقل، و قضاوت، استفاده کنند تا برای شیوه وجود ظاهرا غیر منطقی، گزینه های منطقی بیافرینند(پروچاسکا و نورکراس،2007؛ ترجمه سید محمدی،1392).