بیماری سرطان

سرطان واژه ای است که برای طیف وسیعی از بیماری ها که همراه با تکثیر غیر قابل کنترل سلولی و تهاجم به اعضای دیگر بدن است، به کار برده می شود. سلول های سرطانی می توانند از طریق خون یا سیستم لنفاوی به بخش های دیگر بدن انتقال یابند.

بیش از دویست نوع سرطان وجود دارد که اغلب براساس عضو یا نوع سلولی که درگیر می شود نام گذاری می شوند(یعقوبی جویباری، فراستی نسب، و آزاده، 1392).

در واقع سرطان نوعی از بیماری است که با رشد کنترل نشده سلولی و تهاجم به بافت های موضعی و متاستاز سیستماتیک مشخص می شود (هالت ، 2000). علیرغم پیشرفت های قابل توجه علم پزشکی، سرطان همچنان به عنوان یکی از مهم ترین بیماری های قرن حاضر و دومین علت مرگ و میر بعد از بیماری های قلب و عروق مطرح است. در حال حاضر بیش از 7 میلیون نفر در جهان در اثر ابتلا به سرطان جان خود را از دست می دهند و پیش بینی می شود که تعداد مبتلایان تا سال 2020 سالانه از 10 میلیون به 15 میلیون نفر برسد(حسن پور دهکردی، 1386). تاکنون بیش از دویست نوع سرطان شناخته شده است که به طور کلی در چهار گروه قرار می گیرند(یعقوبی جویباری و همکاران، 1392):

کارسینوم:

حدود 85 تا 90% سرطان ها را شامل می شود که شامل تومورها ی سفتی است که از لایه خارجی یک بافت منشا می گیرند. مثال هایی از کارسینوم شامل کارسینوم پستان، ریه، حالب، روده، مریف معده و کلیه می باشد.

لنفوم ها یا سرطان های سیستم لنفاوی: شامل سرطان هایی است که علت تولید سلول غیر عادی در آنها، عملکرد غیر طبیعی غدد لنفاوی یا طحال می باشد. لنفوم می تواند سبب ایجاد تومورهایی سفت در نقاط مختلف بدن گردد.

لوسمی: تومورهایی هستند که مغز استخوان را که در سیستم گردش خون نقش مهمی دارد درگیر می کنند و سبب ایجاد سلول های غیر طبیعی در خون مثل گلبول های سفید غیر طبیعی می گردند.

سارکوم ها: تومورهایی سفتی هستند که از بافت همبندی (بافت هایی که باعث پیوند اعضای بدن به هم می شوند) عضلات، استخوان ها، اعصاب و سایر اعضا منشا می گیرد(یعقوبی جویباری و همکاران، 1392).

سرطان هوچکین و نان هوچکین

در سال 1832 میلادی توماس هوچکین (یک پزشک انگلیسی) برای اولین بار این نوع بیماری را شرح داد. دکتر هوچکین برای اولین بار سیر بالینی لنفوم هوچکین و غیر هوچکین را به روشنی نشان داد. لنفوم هوچکین در سالهای 1970 سبب مرگ تقریبا تمام مبتلایان می شد (ماهوری، 1386). بیماری هوچکین از گروه سرطان هایی است که لنفوم نامیده می شوند. لنفوم یک واژه عمومی است که به سرطان هایی اطلاق می شود که در سیستم لنفاوی به وجود می آیند. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است. این سیستم به بدن کمک می کند تا با بیماری ها و عفونت ها مقابله کند.

سیستم لنفاوی شامل شبکه ای از عروق باریک لنفاوی است که مانند عروق خونی در تمام بافت های بدن منشعب می شوند. عروق لنفاوی درون خود، لنف راحمل می کنند که یک مایع آبکی بی رنگ است که حاوی سلول های مقابله کننده با عفونت، به نام لنفوسیت می باشد. در طول این شبکه عروقی، اندام های کوچکی به نام غده لنفاوی وجود دارد. خوشه هایی از غدد لنفاوی در زیر بغل، کشاله ران، گردن، قفسه سینه و شکم یافت می شوند. بخش های دیگر سیستم لنفاوی طحال، تیموس، لوزه ها و مغز استخوان می باشند. بافت های لنفاوی همچنین در سایر قسمت های بدن نظیر معده، روده ها و پوست یافت می شوند(ماهوری، 1386؛ غیاثوندیان، 1391).

لنفوم های بدخیم گروهی از نئوپلاسم های ناشی از موتاسیون سوماتیک در لنفوسیت های پیش ساز بوده که سیستم لنفورتیکولر را درگیر می کنند. این بدخیمی ها دومین نئوپلاسم شایع سر و گردن پس از کارسینوم سلول سنگفرشی بوده و به دو گروه هوچکین و غیر هوچکین تقسیم می شود(شاه ، پن وار ، چتورن ویدی ، و کانی ، 2011).

در بیماری هوچکین، سلول های سیستم لنفاوی غیر طبیعی می شوند. آن ها با سرعت زیاد تقسیم می شوند و بدون هیچ نظم و کنترلی رشد می کنند از آن جا که بافت های لنفاوی در بیشتر قسمت های بدن حضور دارند بیماری هوچکین تقریبا از هر جایی می تواند شروع شود. بیماری هوچکین ممکن است در یک غده لنفاوی، منفرد یا گروهی از غدد لنفاوی یا برخی اوقات در سایر قسمت های سیستم لنفاوی مثل مغز استخوان یا طحال رخ دهد. این نوع سرطان تمایل دارد که به طریقی نسبتا منظم از یک گروه غدد لنفاوی به گروه دیگر انتشار یابد به عنوان مثال، بیماری هوچکینی که از غدد لنفاوی گردن شروع می شود. نخست به غدد فوق ترقوه ای و سپس به غدد زیر بغل و داخل قفسه سینه گسترش می یابد و نهایتا می تواند به هر جای بدن گسترش یابد. لنفوم نان هوچکین هم ممکن است علاوه بر مغز استخوان ، طحال یا کبد و یا هر اندام دیگر رخ دهد(ماهوری، 1386؛ غیاثوندیان، 1391).

علت این بیماری مشخص نیست. ممکن است عواملی از محیط، خصوصیات ژنتیک فرد و همچنین عوامل عفونی در ایجاد بیماری دارای نقش باشند. لنفوم هوچکین ممکن است در هر سنی بروز نماید. اما اکثر موارد در سالهای اول بلوغ (15 تا 40 سالگی) یا در میانسالگی (پس از سن 55 سال) دیده می شود. تشخیص این بیماری با برداشت قطعه ای از غده غیر طبیعی و بررسی ساختمان سلولهای تشکیل دهنده آن با استفاده از میکروسکوپ انجام می شود. درمان این بیماری با شیمی درمانی ترکیبی از چند دارو، اشعه درمانی یا ترکیب آنها انجام شده، تقریبا در 90% موارد سبب شفای کامل بیمار می شود(ماهوری، 1386).

  لنفوم غیرهوچکین

این بیماری مجموعه ای از حدود 35 بیماری مختلف را تشکیل می دهد که همگی حاصل بدخیم شدن لنفوسیتهای طبیعی هستند. لنفومهای غیرهوچکین بر اساس اینکه از لنفوسیتهای B یا T منشاء گرفته باشند، به دو دسته بزرگ تقسیم می شوند. در این گروهها، از بیماریهای به شدت تهاجمی و به سرعت کشنده تا بیماریهای دارای سیر کند چندین ساله دیده می شود. سیر طبیعی لنفوم غیر هوچکین از لنفوم هوچکین کمتر قابل پیش بینی است و این بیماری می تواند با سهولت بیشتری به نواحی خارج از غدد لنفی تهاجم یابد(ماهوری، 1386).

علائم اولیه

لنفومهای غیر هوچکین مشابه لنفوم هوچکین با بزرگی غدد لنفاوی در نقاط مختلف بدن یا درگیری بعضی از اندامهای غیر از سیستم لنفاوی (درگیری مغز، پستان، بیضه،...) است. با پیشرفت بیماری، ارگانهای متفاوتی ممکن است درگیری پیدا کنند. تشخیص این بیماری نیز با بررسی میکروسکوپی قطعات بافت غیر طبیعی صورت می گیرد. درمان این طیف بیماریها نیز با ترکیبی از شیمی درمانی، اشعه درمانی یا هر دوی آنها صورت می گیرد. باید دانست که عاقبت لنفومهای غیر هوچکین به خوبی لنفوم هوچکین نیست اگرچه که هریک از انواع این بیماری دارای پاسخ به درمان و سیر متفاوتی از سایرین است(ماهوری، 1386).

علائم بیماری هوچکین و نان هوچکین

برخی از علائم بیماری هوچکین و نان هوچکین به قرار زیر می باشد(غیاثوندیان، 1391):

1. بزرگ شدن غیر دردناک غده های لنفاوی گردن، زیربغل یا کشاله ران .

2. تب راجعه غیر قابل توجیه .

3. تعریق شبانه .

4. کاهش وزن غیر قابل توجیه .

5. خارش پوست .

6. ضایعات پوستی در بیماران مبتلا به نان هوچکین؛

7. دردهای غیر طبیعی پشت یا شکم؛

8. بزرگ شده طحال یا کبد در اکثریت موارد تشخیص دقیق منوط به تکه برداری غدد لنفاوی بزرگ شده.

  سبب شناسی سرطان

طبقه بندی عناصر و عوامل مداخله کننده در کارسینوژنزیس شامل ویروس ها و باکتری ها، و عوامل فیزیکی، شیمیایی، ژنتیکی یا مشخصات فامیلی، رژیم غذایی و عوامل هورمونی است(غیاثوندیان، 1391). مشکل است که ویروس ها به عنوان علت سرطان در انسان ارزیابی شوند چون جدا کردن آنها کاری دشوار است. به هر حال وقتی نوع مشخصی از سرطان در گروههای خاصی ظاهر می شود علل عفونی، در نظر گرفته شده یا مورد شک هستند. باکتری ها به عنوان علت سرطان بیش از سال ها است که ارزیابی شده اند اما شواهد اندکی ارتباطی باکتری با سرطان را حمایت می کند. عوامل فیزیکی همراه با کارسینوژنزیس شامل مواجهه با نور خورشید یا تشعشع، تحریک یا التهاب مزمن، و مصرف تنباکو است. تصور می شود که در حدود 75% از همه سرطان ها به محیط مرتبط هستند. خطرناک ترین مواد یمیایی اثرات سمی خود را از طریق تغییر ساختمان DNA در نواحی از بدن که از مواجهه با مواد شیمیایی دورتر بوده اند، ایجاد می کنند. کبد، ریه ها و کلیه ها از جمله ارگان هایی هستند که احتمالا به دلیل نقش خود در سمیت زدایی ماد شیمیایی بیشتر متاثر می شوند(غیاثوندیان، 1391).

تقریبا نشان داده شده است که در همه انواع سرطان استعداد خانوادگی وجود دارد. این مطلب ممکن است مربوط به ژنتیک، محیط های مشترک، عوامل فرهنگی، شیوه زندگی یا تنها شانس باشد. عوامل مربوط به رژیم غذایی نیز به سرطان های با عامل محیطی مرتبط می شوند. مواد غذایی پیشگیرانه (محافظتی)، سرطان زا یا کمک کننده به عامل سرطان زا باشند. یکی دیگر از عواملی که در بروز سرطان نقش دارند عوامل هورمونی می باشند. رشد تومور با اختلال در تعادل هورمونی، هم به شکل تولید هورمون توسط خود بدن (آندوژن) و هم به شکل مصرف هورمون های اگزوژن افزایش می یابد(غیاثوندیان، 1391).

استرس و سیستم ایمنی

در حوزه روان شناسی تندرستی رشته‌ای به نام ایمنی شناسی روانی-عصبی وجود دارد که ارتباط بین استرس، عملکرد سیستم عصبی، و سیستم ایمنی را بررسی می‌کند. پژوهشگران در حوزه‌های پزشکی و روان شناسی، اختلال‌هایی را بررسی می‌کنند که تحت تأثیر پاسخ‌های مرتبط با استرس می‌دانند که در سیستم عصبی مرکزی آغاز می‌شوند. و همچنین تحقیقات روشن کرده است که تجربیات استرس، عاطفه منفی، افسردگی، فقدان حمایت اجتماعی، و سرکوبی و انکار می‌تواند بر وضعیت عملکرد ایمنی تأثیر بگذارند (هالجین و ویتبورن، 1948، ترجمه سید محمدی، 1392).

به طوری که در شکل 2-1 نشان داده شده است، رویداد استرس زا می‌تواند یک رشته واکنش‌هایی را در بدن آغاز کند که مقاومت آن را در برابر بیماری کاهش دهد. این واکنش‌ها همچنین می‌توانند نشانه‌های اختلال جسمانی مرتبط با استرس را تشدید کنند. یک توجیه برای این روابط این است که استرس هورمون‌هایی را که توسط هیپوتالاموس تنظیم می‌شوند، تحریک می‌کند و این هورمون‌ها فعالیت سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند. وقتی محافظت کاهش می‌یابد، بدن در برابر عفونت، مواد آلرژی زا، و مهاجمان جدی‌تر، نظیر مواد سرطان زا کمتر مقاوم می‌شود. واکنش‌های سیستم عصبی، همچنین از طریق پایانه‌های عصب در قسمت‌هایی از بدن که درگیر سیستم ایمنی هستند، مانند گره‌های لنفاوی، تیموس، و طحال، عملکرد سیستم ایمنی را تغییر می‌دهند. این فرایندها، تعداد زیادی از اختلال‌های جسمانی، از جمله سرطان را توجیه می‌کند (هالجین و ویتبورن، 1948، ترجمه سید محمدی،1392).

شکل 2-1. رابطه بین استرس، عملکرد سیستم ایمنی، و بیماری

تصاویر و جداول در فایل موجود است............

سرطان و عوامل روانی

فشار روانی و شخصیت به عنوان دو عامل روان شناختی که ممکن است در بوجود آوردن سرطان سهم داشته باشند. مطالعات حیوانی نشان داده است که فشار روانی غیرقابل کنترل با رشد سرطان مربوط است. فرضیه در حال ظهور این است: افرادی که احساسات قوی را نکارمی کنند بیشتر مستعد بروز سرطان هستند تا افرادی که می توانند به طور مناسبی هیجانات خود را بروز دهند. در یک مطالعه روان شناختی بر روی بیماران سرطانی اکثرا دارای غدد بزرگ غیر قابل علاجی بودند تنها حدود 30 درصد آنها هیچگونه ناامیدی، یا دلسردی راجع به آینده احساس نمی کردند (ساراسون و ساراسون، 1987؛ ترجمه، نجاریان، اصغری مقدم و دهقانی، 1387). مطالعه ای توسط گریر و موریس (1975) نشان می دهد طریقی که افراد با هیجان قوی مثل خشم روبرو می شوند بویژه مهم است.

این مطالعه رابطه بین شخصیت و سرطان پستان در زنان را مد نظر قرار داده بود. روز قبل از انجام معاینه جراحی برای تعیین اینکه آیا غده های سرطانی آنها بدخیم بودند یا نه، زنان مورد مصاحبه قرار گرفتند و آزمونهای روانشناختی از آنها گرفته د. زنانی که بعدا معلوم شد غده سرطانی آنها بدخیم است یا خشم خود را بسیار مستقیم ابراز می کردند یا کاملا آنرا محبوس می ساختند. محققانی که مصاحبه های روان شناختی را انجام دادند و آزمونها را اجرا کردند، اطلاعی از خوش خیم بودن یا نبودن غده سرطانی آزمودنیها نداشتند. هم آنها و هم آزمودنیها از نتیجه نمونه برداری بی اطلاع بودند. هر چند تفاوت هایی معنی داری از لحاظ ابراز خشم بین زنان دارای غده سرطانی بد خیم و خوش خیم وجود داشتف هیچ تفاوت معنی داری در دیگر متغیر ها مثل هوش و افسردگی بین آنها وجود نداشت(ساراسون و ساراسون، 1987؛ ترجمه، نجاریان و همکاران، 1387).

براساس نتایج تحقیقات شواهد هم گرایی مبنی بر وجود مجموعه ای از عوامل در برخی از افراد، برای ظهور بالقوه بیماری سرطان یا پیشروری سریع تر در مراحل این بیماری وجود دارد. این عوامل عبارتند از الف) ویژگی های شخصیتی یا سبک های مقابله ای خاص که تحت عنوان سر واژه بیماری سرطان، با تیپ شخصیت C مورد بحث قرار می گیرند. ب) دشواری در بیان عواطف و احساسات؛ ج) نگرش یا تمایل به درماندگی و نا امیدی (تموشوک ، 1987). شخصیت های سرطانی، تمایل به افسردگی دارند و بازخورد ناامیدانه ای دارند و مکانیزم دفاعی انکار استفاده می کنند (جعفری و همکاران، 1388). و به جای ابراز نیاز ها و احساسات خود به سرکوب آنها دست می زنند (گارسن ، 2007).

متخصصان بالینی با کمک گرفتن از پژوهشی که تیپ شخصیت C را به مستعد بودن برای سرطان ربط می دهد، درمان هایی را برای سرطان ابداع کرده اند که روش های رفتاری را شامل می شوند. برخی از متخصصان بالینی توصیه کرده اند که به بیماران سرطانی آموزش داده شود به جای اینکه احساسات خشم خود را منکوب کنند، آنها را تخلیه نمایند، و همین طور برای کمک به آرمیدگی، فنون مراقبه را اجرا کنند. علاوه بر این، به بیماران سرطانی یاد داده می شود برای فعال ساختن سیستم ایمنی شان جهت مبارزه با سلول های سرطانی، از تصویر سازی های ذهنی استفاده کنند (هالجین و ویتبورن، 1948، ترجمه سید محمدی، 1392).

مولفه شناختی سرطان

مدت ها تصور می شد که استرس علت کاهش پاسخ ایمنی است، ولی اکنون دلایل کافی برای تغییر این نگرش وجود دارد. امروزه فرض بر این است که کاهش پاسخ ایمنی ناشی از شناخت های منفی است. سلیگمن (1990) ضمن مطالعه درباره اسردگی خاطر نشان ساخت که تخلیه کتکولامین ها به واکنش آندروفین می انجامد که آن نیز پاسخ ایمنی را متوقف می کند. در حالی که استرس موجب تخلیه کتکولامین ها می شود، ذکر این نکته مهم است که دستگاه ایمنی اغلب در غیاب استرس متوقف می شود. اگر شناخت های منفی علت ضعف در سیستم ایمنی است، این امر باید بتواند توضیح دهد که چرا پژوهشگران قادر نبودند ضعف در سلامتی، مانند فشار خون بالا را براساس استرس زاها، پیش بینی کنند، و چرا شرایط منفی غالبا نشانه ای برای ضعف سلامتی است (فرانکن، 2002؛ ترجمه شمس اسفند آباد، محمودی، امامی پور، 1384) شواهد دیگر مربوط می شود به تعامل بین نظریه های آشکار و استرس. به نظر می رسد افرادی که دید منفی نسبت به دنیا دارند استرس بیشتری را تجربه می کنند.

پژوهش توماکا و بلاسکوویش نشان می دهد که افراد مثبت نگر به دنیا، تکالیف آزمایشگاهی را کمتر استرس زا برآورد می کنند و واکنش های چالش انگیز بیشتری نسبت به تهدید نشان می دهند. براساس نظریه لازاروس، دو مرحله متمایز در ارزیابی وجود دارد، ارزیابی اولیه، که تهدید و آسیب را بررسی می کند، و ارزیابی ثانویه، که مهارت انطباقی را ارزیابی می کند. براساس نظریه لازاروس، ارزیابی اولیه و ثانویه فرایندهای متمایزی هستند. ارزیابی اولیه ابتدا رخ می دهد و باعث واکنش استرس به تهدید یا آسیب می شود، در حالی که ارزیابی ثانویه به دنبال استرس می آید و آن را تعدیل می کند(فرانکن، 2002؛ ترجمه شمس اسفند آباد و همکاران، 1384).

امید، خوش بینی و تفکر سازنده همواره با سلامتی رابطه داشته اند. به نظر می رسد افرادی که دیدگاه مثبتی نسبت دنیا و خودشان دارند به راحتی می توانند از اتفاقات ناگوار دوری کنند. آنها به رفتارهایی می پردازند که آنها را از وضعیت ناگوار فعلی می رهاند. توانایی تفکر مثبت نه تنها مقدار پاسخ استرس را کم می کند بلکه به رشد مهارت های انطباقی می انجامد(فرانکن، 2002؛ ترجمه شمس اسفند آباد و همکاران، 1384).