همواره طرح یک سوال اساسی که به شکل درست پرسیده شده باشد به عنوان یک موتور محرک و انگیزه بخش در ذهن انسان عمل کرده است. همین سوالات اساسی هستند که انسان را به شناخت ،ابداع ابزارو کشف روابط بین عناصر محیط زندگی اش و کشف اسرار، قوانین و نظام مندی های حاکم برجهان و بدن انسان رسانده است. در واقع آنچه انسان به شکل تکنولوژی وعلم در اختیار دارد پاسخهای همان سوالات به دقت پرسیده شده هستند.

بيان مساله (تشريح ابعاد، حدود مساله، معرفي دقيق مساله، بيان جنبه ¬هاي مجهول و مبهم و متغيرهاي مربوط به پرسش¬ هاي تحقيق، منظور تحقيق):

همواره طرح یک سوال اساسی که به شکل درست پرسیده شده باشد به عنوان یک موتور محرک و انگیزه بخش در ذهن انسان عمل کرده است. همین سوالات اساسی هستند که انسان را به شناخت ،ابداع ابزارو کشف روابط بین عناصر محیط زندگی اش و کشف اسرار، قوانین و نظام مندی های حاکم برجهان و بدن انسان رسانده است. در واقع آنچه انسان به شکل تکنولوژی وعلم در اختیار دارد پاسخهای همان سوالات به دقت پرسیده شده هستند. به مرور زمان هر چه تکنولوژی پیشرفته تر شد،انسان به انواع مختلف و متنوع تری از رسانه ها دسترسی پیدا کرد. سرعت انتقال اطلاعات افزایش یافت و نتیجه آن شد که ما بیشتر در معرض انواع پاسخها برای سوالات خود قرار گرفتیم. به عبارتی انسان امروز نسبت به گذشتگان، مدت طولانی در انتظار پاسخ نمی ماند او با انبوهی از پاسخهای متعدد روبروست.

پاسخهایی که قبل از پرسیده شدن سوال و قبل از هر جستجویی برای جواب در ذهن او جا خوش کرده اند. از سوی دیگر امروزه بیش از پیش با افراد و دانش آموزان مضطرب و تنگ حوصله ای مواجه هستیم که به دلیل انبوه اطلاعات و پاسخهای موجود لذت تعمق کردن، اندیشیدن وبه عبارتی یادگیری و اکتشاف را از دست می دهند . در واقع نیاز به یادگیری- به تعریف ویلیام گلسر- در آنها بی جواب می ماند. گلاسر تفریح را پاداش ژنتیکی یادگیری می داند .

اگر این روند یادگیری را به ذهن برگردانیم و فرد بتواند برفرآیند پرسش سازی ذهنش آگاه شود و فعالانه در جستجوی پاسخ هایی باشد که دنیای مطلوب او را می سازد می توانیم گامهای مثبتی برای کم کردن عواقب یا جبران آنها بر داریم رویکرد پردازش اطلاعات در یادگیری معتقد است که ذهن انسان محرکهای دریافتی از محیط را بعد از بازنمایی ذهنی انتخاب می کند و در مراحل بعدی پردازش آنهارا سازماندهی کرده و ذخیره می کند تا نهایتا این محفوظات حافظه را در فرآیندهای عالی شناختی و دانش فراشناختی به کارگیرد. ( شانک(1991) به نقل از کدیور(1392) از طرفی آنچه ما به صورت گفتار درونی درذهن تجربه می کنیم در واقع نمود و تجلی نحوه سازماندهی انبوه اطلاعات موجود در ذهن است، اطلاعاتی که به ترتیب اولویتشان برای ساختن وشکل دهی مفاهیم و طرحواره های جدید هنگام گفتار درونی به صورت آزمایشی کنار هم و دررده های مناسب طبقه بندی می شوند.( ویگوتسکی،به نقل از کدیور 1392)

این اطلاعات طبقه بندی شده، در مرحله نخست به صورت پرسشها یی مشخص قسمتی از ذهن را به خود اختصاص می دهند و شکل گیری این پرسشها می تواند نشانه شکل گیری تفکر در باب یک مفهوم خاص باشد.

در صورتی که این مرحله از تفکر ( گفتار درونی ) بصورت کلامی در آید. ذهن را در جستجوی جواب با انگیزه می کند . دلاور ودیگران در مقاله ای در مورد کلامی کردن تفکر به این موضوع اشاره دارند که چگونه انواع تفکر با صدا می تواند بر موفقیت دانش آموزان در حل مسئله موثر باشد (صالحی،کریمی،سیف،ودلاور 1381) این مرحله از پردازش اطلاعات که مر حله پرسش سازی ذهن است می تواند در شکل گیری دنیای شخصی و منحصر به فرد اشخاص سهم مهمی داشته باشد، یا مطابق با آنچه ویلیام گلاسر در تئوری انتخاب بیان می کند نشان از شکل گیری دنیای مطلوب شخص باشد. همچنین نشان دهنده جهت گیری ذهنی او در راستای تامین نیازهای بر خواسته از این دنیای شخصی.(گلاسر1994)

اهمیت وضرورت :

با توجه جایگاه مهم مهارتهای شناختی در روند رشد کودکان و نوجوانان و با توجه به نتایج پژوهشهایی که به بررسی رابطه بین حل مسئله،خلاقیت، فرا شناخت ، عزت نفس به عنوان متغییر مستقل وخشونت ، رفتارهای ضد اجتماعی،افسردگی ، اضطراب به عنوان متغییر های وابسته پرداخته اند. به نظر می رسد دستیابی به راهکارهای آموزشی وکارگاهی جدیدی که بتواند در بالا بردن سطح خلاقیت،دانش فراشناختی، عزت نفس و حل مسئله دانش آموزان کار آمد و موثر باشد به شدت احساس می شود تا متعاقبا در طولانی مدت باعث کاهش یافتن رفتارهای ضد اجتماعی،آمار افسردگی و اضطراب ( معیارهای سلامت روان )دربین افراد و در نهایت جامعه نیز شود

به عبارتی اگر بزرگسالان افسرده ، مضطرب و خشمگین امروزکه آمار خودکشی ها ،طلاق ها ، خشونتهای اجتماعی را تشکیل می دهند. در کودکی و نوجوانی مهارتهای شناختی لازم را کسب می کردند، امروز که در معرض تغییر و تحولات پرسرعت اجتماعی و اقتصادی قرار می گیرند ،می توانستند به شکل درست حل مسئله کرده و برای ساختن دنیای مطلوب خودشان از خلاقیت لازم بر خوردار باشند. از طرفی در سیستم آموزشی و تربیتی مدارس ایران اصول یا سر فصلهایی با هدف آموزش این مهارتها به کودکان ، خردسالان و نوجوانان گنجانده نشده است پس پیشبینی این که بزرگسالان آینده ایرانی نیز با همین مشکلات، روبرو خواهند بود دور از ذهن نیست و این مسئله می تواند هزینه و خسارات اقتصادی و اجتماعی زیادی برای جامعه ایرانی در بر داشته باشد .

ابزار گردآوري اطلاعات (پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، آزمون، فيش، جدول، نمونه ¬برداري، تجهيزات آزمايشگاهي و بانک ¬هاي اطلاعاتي و شبکه¬ هاي کامپيوتري و ماهواره¬ اي و غيره)

1- عزت نفس کوپر اسمیت SEI پرسشنامه عزت نفس كوپر اسميت در سال1979ميلادي تدوين و در سال 1981 در آن تجديدنظر شده است. اين پرسشنامه ، داراي 58 سؤال است كه 8 سؤال آن درو غ سنج مي باشد. 50 سؤال سؤال ديگر براي سنجش عزت نفس در چهار زمينه : عزت نفس كلي، عزت نفس اجتماعي، عزت نفس خانوادگي، عزت نفس تحصيلي است.

پژوهشهاي مختلفي با هدف هنجاريابي و بررسي اعتبار و روايي پرسشنامه عزت نفس كوپر اسميت در شهرهاي ايران انجام شده است كه درزير دو مورد از آ نها معرفي مي شود:

1- برومند ( 1380) (پرسشنامه عزت نفس كوپراسميت را براي دانش آموزان دور ه ي دبيرستان و پيش دانشگاهي شهرستان اسلا مشهر هنجاريابي كرده است. ضريب اعتبار، با استفاده از آلفاي كرونباخ 89/0محاسبه شده است.

براي بررسي روايي همبستگي نمر ه هاي آن با نمره هاي حاصل از اجراي پرسشنامه ي آيزينگ 814/0 محاسبه شده و ضريب همبستگي نشا ن دهند ه ي روايي ملاكي قابل قبول براي پرسشنامه كوپر اسميت است.

منابع فارسی

ارنشتاین، آ. س،وهانکینس،ف. پ .( 1373 ) مبانی فلسفی، روانشناختی واجتماعی برنامه درسی ،ترجمه خلیلی شورینی ،س،تهران: یادواره کتاب.

منابع انگلیسی

Andolina, M. (2001).Critical thinking for working students, Columbia, Delmar press.