موارد استفاده : منبع آموزشی و پژوهشی
منابع فارسی: دارد
منابع لاتین: دارد
پیشینه داخلی جدید: دارد
پیشینه خارجی جدید: دارد
نوع فایل: Word قابل ویرایش
تعداد صفحه: 59 صفحه
شماره فایل 02 MA

قبل از اسلام طرح باغ های ایرانی و ساختمان های آن غالباً آمیزه ای است از سبک معماری و باغ سازی پیش از اسلام و شیوه معماری سده های بعد که ویژگی های کلی معماری ایرانی را دارا است و با نام معماری اسلامی شناخته می شود و برخی تأثیراتی که از معماری و باغ سازی کشورهای دیگر پذیرفته است.بایسته است در اینجا به این نکته اشاره شود که معماری و چگونگی خیابان بندی و درختکاری و گلکاری باغ های ایرانی در دوره اسلامی تأثیر چندانی از اعراب مهاجر به ایران نداشته بلکه همراه با گسترش نفوذ نیروهای اسلامی، این هنر ایرانی تا سرزمین های دور دست هم نفوذ یافته و از شبه قاره هند تا سرزمین اسپانیا کشیده شده است. (نعیما. 1385. 3)

شکل باغ در ایران از دیر باز تا کنون با چگونگی طبیعت و هوا و میزان آب تناسب تمام داشته است.پدیده باغ سازی از زمان های دور در کشور ما وجود داشته و نقوش برکه ی آب و درخت زار بر روی سفال پیدا شده در شوش و نیز سایر نقش های بدست آمده نمایانگر اهمیت باغ در زندگی مردم خو گرفته با خشکی کویر و سوزندگی خورشید در سرزمین کهنسال ما می باشد.(همان) «ویکتوریا سکویل وست»در مقاله مفصلی که درباره باغ های ایران نگاشته است به کاسه ای سفالی که به وسیله پروفسور هرتسفلد در سامره کشف شده اشاره نموده و می نویسد:«در اینجا کاسه ای سفالی به دست آمده که تصور می رود مربوط به 2000 سال قبل از میلاد باشد و روی آن جوی های متقاطعی است که چهار قطعه باغ رانشان می دهد و در هر قطعه یک درخت و یک پرنده است.»( سکویل وست. 1346)

ولی به هر حال این طرح باغ همان طرح رسمی و عمومی است که ایرانیان از زمان کوروش تا به امروز به کار برده اند و در حقیقت تمام باغ های ایران بر اساس این تقسیم هندسی طرح ریزی شده اند تا جایی که این کار به صورت یک کیفیت عرفانی در می آید که از افکار بسیار قدیمی آسیا در تصور عالم وجود و تقسیم آن به چهار منطقه است که معمولاً چهار رودخانه بزرگ آنها را از هم جدا می کند.(همان) ایرانیان بیشتر از سایر اقوام و ملل پی بردند که باغ سازی اساس کشاورزی است و نیکوترین شیوه های باغ سازی را هم از زمان های دیرین به دست آورده بودند. از افسانه های کهن چنین بر می آید که خاستگاه آریایی ها سرزمینی سرسبز و پوشیده از جنگل بوده و برکه ها و چشمه سارهای پر آب داشته است.کم کم به دلایل ناشناخته خشکی و ویرانی بر آن سرزمین چیره شده و چشمه سارها خشکیده است.آریاییان در جستجوی سرزمینی مناسب راهی دیگر جاها می شوند و به ایران می رسند و نام خود را بر آن می گذارند.این قوم از روزگار دور بر آن بوده اند که مرز و بوم تازه را چو خاستگاهشان سرسبز و بارور کنند.

با تجربه ای که از زمانی دراز به دست می آورند جوی های بسیار از رودهای خروشان جدا می کنند و دشت های خشک را به کشتزار و درخت زار تبدیل می نمایند و در زمانی دیگر به شیوه کندن کاریز پی می برند و نه تنها پیرامون سرای خود را سرسبز می سازند بلکه گرداگرد شهر و ده و بیرون باروها را نیز بابوستان ها و باغ ها می پوشاندند.به طوری که از نوشته های مورخان یونانی بدست می آید نزدیک به سه هزار سال پیش، پیرامون خانه های بیشتر ایرانیان را باغ ها احاطه کرده بود و واژه پردیس به همان باغ های پیرامون خانه ها گفته می شده است.بعداً این شیوه برای سایر ملل نیز سرمشق شده و به دنبال آن این واژه فارسی به دوردست ها رفته است به طوری که امروزه در زبان های یونانی و فرانسوی و سامی و دیگر زبان ها نیز با تغییرات و دگرگونی هایی به کار برده می شود.(نعیما. 1385. 4)

الف:باغ سازی دوره هخامنشی شروع طراحی باغ با خطوط راست گوشه و دستور باغ سازی منظم چهارباغ با هخامنشی ها و باغ سلطنتی پاسارگاد بوده است. 1_ باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن بر باغ سازی در جریان برپایی یک پایتخت یادمانی که نشان دهنده اقتدار هخامنشیان بود، کوروش با بلند پردازی یک باغ را نیز در برنامه ساختمانی خودگنجاند.باغ پاسارگاد به فرمان کوروش کبیر در(559-530 ق.م)طراحی و احداث شد. نکته حائز اهمیت در کار کوروش این است که در اینجا بر خلاف باغ های سلطنتی آشور و بابل که باغ بخش مجزا یا مکمل کاخ بود، باغ خود اقامتگاه سلطنتی و کاخ است و کاخ ها با ایوان هایشان به عنوان بخش مفصلی-مکمل به کار رفته اند. در قسمتی از عرصه پاسارگاد که آثار چهار کاخ به دست آمده است، نشانه هایی از باغ با محوطه ای با طرح چهارباغ و کانال ها و جوی های آبیاری به دست آمده است که نشان از برون گرا بودن کاخ های آن است.بدین ترتیب چهارباغ که اساس باغ سازی ایرانی است، برای اولین بار در این باغ مشاهده شده است.(تصویر 2_3)و(تصویر2_4)

این گونه باغ سازی مبتنی بر خطوط راست گوشه و چهارباغ در دوره هخامنشی و جانشینان کوروش نیز ادامه یافت.از نمونه های آن باغ های تخت جمشید در شرق کاخ داریوش و کاخ باغ اردشیر دوم در شوش است. به طور کلی در دوره هخامنشی سه کاراکتر مهم باغ سازی رواج داشته است: باغ مقبره:که نقش مذهبی داشته است و نمونه آن باغ های اطراف مقبره کوروش است که از نوع چهارباغ بوده اند.

باغ های ساتراپی:باغ هایی مقدس بودند که در آن ها گیاهان مناطق مختلف را جمع می کردند و موبدان ازاین باغ ها محافظت می کردند. باغ کوشک ها:(باغ های سلطنتی)که کاراکتر مذهبی نداشتند و نمونه آن کاخ های سلطنتی کوروش در پاسارگاد است. تصویر2_3:پاسارگادوالگوی چهارباغ.

مأخذ:شاهچراغی.2006 تصویر2_4:پلان باغ شاهی پاسارگاد. مأخذ:استروناخ.1990 ب:باغ سازی دوره ساسانیان از دوره هخامنشی تا ساسانیان اثر و نمونه ای در ایران کهن از باغ سازی نداریم.در دوره ساسانی اصول باغ سازی چهارباغ به طور مشخص در فرش ها، باغ ها و کاخ ها مشاهده می شود.از باغ قصرهای باقی مانده از این دوره می توان به کاخ و باغ«هاوش کوری»Hawsh – Kuri(لغت کردی)متعلق به خسرو دوم پادشاه ساسانی که به عنوان باغ شکارگاه به کار می رفته است اشاره کرد.(تصویر 2_5) تصویر 2_5:نقشه ی کاخ و باغ های هاوش کوری. تصویر 2_6:باز آفرینی مأخذ:خوانساری، مقتدر و یاوری.1383 دورنمایی از مجتمع عمارت خسرو. مأخذ:خوانساری، مقتدر و یاوری.1383 1_باغ کاخ عمارت خسرو کاخ هایی که خسرو پرویز برای معشوقه خود شیرین نزدیک قصر شیرین بنا کرد روی شیبی به ارتفاع 5/7 متر و به پهنای 197 متر و طول 246 متر قرار گرفته که در مرکز آن یک باغ قرار دارد و آبرسانی مجموعه از مجموعه ی نهر آبی که در کنار مجموعه قرار داشت انجام می شده است.ویژگی حاکم در باغ آب گذری 500 متری است که در امتداد اصل قرار دارد.(تصویر 2_6)

2_کاخ تیسفون و مجموعه باغ های اطراف آن کاخ تیسفون و ایوان همراه با طاق عظیم آن به وسیله انوشیروان پادشاه ساسانی(دوره حکومت 531 تا 579 میلادی)ساخته شده و معروف ترین اثر ساسانی است. قسمت اعظم این عمارت از میان رفته است یکی از ویژگی های معماری این بنا استفاده از تناسب طلایی ایرانی در ایوان آن است و آن مستطیلی است به ابعاد 24 گز در 40 گز، که در وسط آن طاق آهنگی با دهانه ی حدود 24 گز ساخته شده بود.دور تا دوراین بنای عظیم باغی بوده و سه ساختمان شبیه به آن در جبهه های مختلف قرار داشته است.آنچه مسلم است حد فاصل این کاخ عظیم و رود خانه دجله که از نزدیک آن می گذرد باغی بوده که اکنون اثری از آن باقی نمانده است.تیسفون هفت سال متوالی به صورت شهری سلطنتی باقی ماند و بعدها اعراب آن را مدائن (شهرها)نامیدند.(نعیما. 1385. 12) در دوره ساسانی برای اولین بار یکی از کاراکترهای باغ سازی ایرانی ظهور پیدا کرد، با نام باغ های شکار، که باغ هایی برای تفرج هستند.از نمونه های آن، قلعه شیرین، طاق بستان و باغ هاوش کوری را می توان نامید.

دوره ی اسلامی با گرویدن ایرانیان به دین اسلام این جهان بینی اسلامی از عمق بیشتری برخوردار و باعث ترویج باغ سازی ایرانی در اقصی نقاط عالم اسلامی گردید. در دوره اسلامی نیز ایجاد باغ ها و درخت زارها همچنان مورد علاقه ساکنان این سرزمین بوده است.همانند سایر ادیان الهی، دین اسلام نیز انسان را موجودی رانده شده از بهشت می داند(دیبا، انصاری.1374)اعتقاد به بهشت با چشمه ها و نهرها و درختان میوه و سر سبز و پر شاخه و...توصیف شده است و نیکوکاران را به باغ های بهشتی وعده داده است. همان طوری که دوره سامانی دوره شروع و اوج اعتلا شعر و ادبیات فارسی بود از نظر معماری و طراحی باغ می توان گفت که ابتدا و شروع آن از دوره استیلای تیمور لنگ بر ایران آغاز گشت و تا امروز ادامه دارد.(روحانی. 1365. 30)در ادامه شرح مختصری از باغ های سه دوره مهم پس از اسلام از جمله، تیموری، صفوی و قاجار ارائه می گردد.

الف:باغ های تیموری تیمور که یکی از فاتحان بزرگ نظامی جهان بود در اطراف سمرقند پایتخت خود به احداث حلقه ای از باغ های سلطنتی مبادرت ورزید، این تفرجگاه ها عبارت بودند از:باغ شمال، باغ ارم، باغ بهشت، باغ چنار، باغ دلگشاوباغ قراتپه، علاوه بر این ها کمربندی از باغ به وجود آورده و نام معروف شهرهای معروف اسلامی از قبیل قاهره، دمشق و بغداد را بر آن ها نهاد.این باغ ها شهر سمرقند را احاطه کرده بودند، معدودی از این باغ ها شکوه و جلال خود را تا مدتی بیش از یک قرن حفظ کردند ولی اکنون همه ی آنها از بین رفته و ویران شده اند.نقش باغ های مزبور با اسامی خاص خود در نقاشی ها و مینیاتورهای آن زمان موجود است.

با مطالعه این اسناد و مدارک می توان، تغییراتی را که در مراحل مختلف در طرح باغ ها صورت گرفته مشاهده نمود و در نتیجه مجسم نمود که چگونه برای اولین بار مرغزارها و جنگل های سبز به طرح های رسمی تبدیل شدند و چطور این باغ ها با ساختمان های مخصوص باغ و کوشک آذین یافتند.(همان) به طور کلی باغ های تیموری بسیار وسیع و با دیوار های بلند محصور بودند.در وسط هر دیوار سر درهای بلند مزین به کاشی کاریهای آبی و طلایی احداث می نمودند، در گوشه ی دیوارها کاخ های سه طبقه با کاشی های رنگی بنا می کردند.در مرکز باغ تپه ای بسیار مرتفع با سنگ و خاک می ساختند.بر فراز این تپه ها فضای مسطحی بود که با دیوارهای چوبی محصور می گردید، در داخل این حصار هم چندین باغ زیبا بنا می کردند و در وسط این باغ ها با آبیاری و آبرسانی از آن استفاده می کردند.(همان)

دانلود فایل اصلی و کامل بلافاصله بعد از پرداخت ...