تعلیم و تربیت: اصطلاح تربیت معانی زیادی دارد. اما به رغم این نکته نمی توان تعریفی واحد از آن به دست داد. واژه تعلیم می تواند هم به معنای پیشرفت و توسعه (معلومات و دانش خود را بالا بردن) باشد و هم به معنای نتیجه آن (یعنی مورد تعلیم و تربیت واقع شدن).

بدین ترتیب اصطلاح تعلیم و تربیت، خواه ناخواه، رابطه محکمی با تربیت و آموزش دارد. تاکنون تعریف ثابتی از اصطلاح تعلیم و تربیت داده نشده است و تعریف آن همواره وابسته به زمان بوده است. یعنی همواره مفهوم آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت منعکس کننده درک از جهان بوده است؛ و همواره با گذشت زمان تغییر کرده است و به همین دلیل است که نمی توان برای آن تعریف ثابتی ارائه کرد و هر زمان بسته به روح زمان آن دوره ارائه، باید از آن تعریفی به دست داد.

اریش وبر در کتابش موسوم به «تعلیم و تربیت» عنوان می کند که می توان آن را از منظر اصطلاح تعلیم و تربیت معاصر عادلانه انگاشت: "تعلیم و تربیت تنها محدود به مدرسه نیست و با دریافت مدرک و گذراندن آن تضمین نخواهد شد.

تعلیم و تربیت در تمامی حوزه های تجربی و اشکال زندگی فرهیخته وجود دارد و یا باید وجود داشته باشد. تعلیم و تربیت نباید یک امتیاز برای طبقات اجتماعی خاص باشد بلکه باید یک حق مدنی دموکراتیک باشد به گونه ای که امکان تعلیم و تربیت برای هر شخص متناسباً باید فراهم گردد. تعلیم و تربیت تنها در سن کودکی و یا نوجوانی صورت نمی پذیرد، بلکه یک تکلیفی است که مادام العمر بر عهده انسان می ماند . تعلیم و تربیت باید برای همیشه یک نوع خودپروری و خودآموزی منعطف باقی بماند و با چالش های گذرا بدان غنا بخشیده شود.

تعلیم و تربیت نباید تنها به انتقال مواد مادی اختصاص داشته باشد، بلکه باید مقوله آن مساله محور باشد. تعلیم و تربیت تنها یک فرصت شخصی برای افراد نیست بلکه یک فرصت و موقعیت عمومی است. تعلیم و تربیت تنها با درونیات روحی و خود محور و بیگانه با واقعیت سروکار ندارد بلکه با چالش های واقع گرایانه انتقادی- سازنده مربوط به جهان نیز مربوط می شود .

تعلیم و تربیت نباید منحصر به نیروی عقلانی و خرد باشد، بلکه باید به انسان و تمایت و کلیت وی پرداخته شود (سر، قلب و دست) و آن را ارتقا و تعالی بخشد. تعلیم و تربیت نباید تنها یک ابزار یک طرفه تعیین صلاحیت باشد برای مثال تحصیلات حرفه ای (شغلی) و یا این که تنها و منحصراً علوم انسانی باشد بلکه باید آموزش و پرورش عمومی انسان را در بر بگیرد.

تعلیم و تربیت نباید تنها منحصر به گذشته و سنت های گذشته باشد، بلکه (باملاحظه گذشته) باید الزامات حال کنونی و آینده را در نظر بگیرد (وبر، 1999،به نقل از سادات اسمعیلی، 1392) با نگاهی به تاریخ تعلیم و تربیت کودک می توان دید دیدگاه های مختلف و گاه متضادی را مشاهده نمود. مثلاً در قرن گذشته تا دهه یسیقرن بیستم، شیوه تربیت کودکان متأثر از دیدگاه های رفتارگرایی بود که نوزاد را شیء فرضی قلمداد می کردند که می توان به صورت نظام بندی شکل داد و شرطی کرد.

در این دوره اعتقاد بر این بود که رفتار پسندیده اجتماعی زمانی حاصل می شود که کودک در یک نظام تربیتی قرار گیرد و در صورت مشاهده هرگونه رفتار ضداجتماعی تنبیه صورت گیرد تا رفتارهای پسندیده اجتماعی حاصل شود. (اقلیدس، 1386).

از دهه یسی تا اواسط دهه ی شصت، شیوه های تربیت به صورت انعطاف پذیری بیشتر دگرگون شدند. در این دوره به والدین توصیه می شد که به احساسات و استعدادهای کودکان خود توجه بیشتری نشان دهند (هزینگتون و پارک، به نقل از تهمتن، 1373).

در واقع نگارش آزادتر درمورد کودکان در سال های دهه ی چهل پدیدار شد. با تأثیر مداوم مربیان مترقی مانند جان دیویی، ماسلو و راجرز این روند سریع تر صورت گرفت، آنها معتقد بودند که اگر به افراد آزادی کشف و ترقی در یک محیط باز و پذیرا داده شود، همه آن ها برای یادگیری و پیشرفت سازنده و خلاق به فعل درآوردن توانایی های بالقوه خود «استعداد ذاتی» دارند. (هزینگتون و پارک، به نقل از تهمتن، 1373).

امروزه به والدین توصیه می شود برای شکل دادن به رفتار کودک کمی سخت گیرتر و فعال تر باشند. والدین باید حدودی را تعیین کنند و محدودیت های ناشی از مقررات شان را برای کودک توضیح دهند و برای کنترل فرزند خود از تنبیه خصومت آمیز استفاده نکنند. (تهمتن، 1373).