روشن است که آموزگاران شغل طاقت فرسا و در بسیاری از موارد پر استرسی دارند.
برای دسترسی به فایل ورد WORD این مقاله ، بعد از پرداخت حق اشتراک فایل شماره 69 را دانلود کنید.
روشن است که آموزگاران شغل طاقت فرسا و در بسیاری از موارد پر استرسی دارند. بار زیاد کاری (ون گینکل 217:1987) فقدان استقلال (جکسون، شواب و شولر 207:1986)، برخوردار نبودن از احترام و توجه لازم و ارتباط اجتماعی محدود با شاگردان (فریدمن 1995 )، برخوردار نبودن از حمایت همکاران و مدیریت (بریسی ، هوور- دمسی و باسلر ،7:1988)و زوال موقعیت اجتماعی حرفه تدریس (فریسن و سارز 1989 ))( سعید صانعی 14:1382)،و همچنین ((تعداد زیاد شاگردان در کلاس درس، نبود علاقه از بعضی از دانش آموزان، سرو کار داشتن با دانش آموزانی با ویژگی مشکل و پیشرفت کند بعضی دانش آموزان، نبود منابع و تجهیزات)) ، (( انگیزش کم شاگرد در عملکردمدرسه، رفتار بی نظم دانش آموزان، فرصتهای شغلی ناچیز، درآمد کم ، کمبود تجهیزات تدریس، تسهیلات ناچیز و کلاسهای بزرگ، فشار زمانی و فرجه های کوتاه، شناخت اجتماعی پایین از حرفه معلمی، تعارض با همکاران و سرپرستان، تغییرات سریع در مطالبات برنامه ریزان درسی و سازگاری برنامه های مدرسه ای با تغییرات در یک جامعه به سرعت در حال تغییر )) (کیریاکو) به نقل از( دمیرل و توکتامیس و سزر 164:2005)تنها پاره ای از عوامل استرس زایی هستند که آموزگاران با آنها دست و پنجه نرم می کنند.این عوامل و دیگر عوامل استرس زای شغلی، به صورت مشکلات فیزیکی،عاطفی و روانی در معلمان بروز می کنند.
اگر معلمان در آغاز حرفه معلمی در ارائه خود به دانش آموزان ناتوان باشند ، خستگی در آنان بیشتر بروز میکند،( که به احساس تهی شدن از هر گونه انرژی در ارتباط با دانش آموزان و ناتوانی از ادامه کار و برخورداری از حالتی سرد ، منفی یا عیب جو نسبت به دانش آموز می گردد.(صانعی، 247:1382) و در معلمان سبب نگرشهای منفی و بدبینانه و خصومت آمیز نسبت به شاگردان میشود و فرد احساس میکند که عملکرد وی همراه با موفقیت نیست، دقیق تراینکه ، عملکرد یا موفقیت ادراکی مطرح است نه عملکرد واقعی و موفقیت واقعی .(محمدی 19:1386)
معلمان هم چنین در برابر فشار عمومی مشاغل که در اصطلاح مشاغل اجتماعی نامیده می شوند آسیب پذیرترند. این گونه مشاغل ارتباط زیادی با دیگر افراد دارند و در نتیجه، مهارتهای اجتماعی خاص را طلب می کنند. فرسودگی شغلی را می توان یک بیماری شغلی تلقی کرد که دلایل آن همانند نشانه هایش با مشاغل اجتماعی مرتبط است. اما تصویری کلی در این مورد آشکار شده است و آن، این که اگر چه شاغلان مشاغلی که (کار مردم ) را انجام می دهند اغلب در مراحل اولیه علاقمند، امیدوار و نگران ارباب رجوع خود یا شاگردا نشان هستند، دیر یا زود به ناچار با یک یا چند واقعیت زیر روبه رو خواهند شد.
شغل، انتظارات شخص را بر آورده نمی سازد (مثلا شاگردان علاقه کمی به تدریس او نشان می دهند یا اثر بخشی تدریس کمتر از حد انتظار اوست ). وقت زیادی باید برای فعالیتهای جانبی و حاشیه ای به ویژه امور دفتری (مانند تهیه و تصحیح اوراق امتحانی ) صرف می شود. شرایط کاری نا مطلوب است (مثلا فشار ناشی از کمبود وقت یا کلاس هایی که بیش از حد بزرگ اند). در شکل و نوع ارتباط و برخورد با دانش آموزان نابرا بری وجود دارد. ارتباط با مدیریت غیر منصفانه به نظر می رسد (مثلا عدم دریافت حقوق، محدودیت اختیارات شغلی یا بی توجهی به تلاش هایی که شخص به واسطه آنها خود را شایسته قدر دانی می داند). (صانعی 247:1382)
فشار روانی
تدریس حرفه ای هیجان ا نگیز است و به معلمان فرصت می دهد موضوعات مورد علاقه خود را پیگیری کنند. به دانش آموزان کمک کنند ، رشد کنند ، موفقیت به دست بیاورند ، و از کار گروهی لذت ببرند . با وجود این ، معلمی حرفه ای دشوار و پر زحمت است و معلمان گهگاه تنش و فشار روانی ناشی از کار را تجربه می کنند . (حیدر باغی ، 42:1386) فشار روانی در صورتی که کم باشد به صورت یک نیروی ا نگیزشی عمل می کند و باعث افزایش کارآیی می شود . ولی از حدی بگذرد اختلالهایی را در عملکرد فرد ایجاد می کند. بین فشارهای روانی و فرسودگی شغلی ارتباط نزدیکی وجود دارد . فشارهای روانی وقتی رخ می دهد که بین مطالبات و خواسته های محیطی با توانایی فرد برای پاسخ دادن به آنها تعادلی وجود نداشته باشد، هر چه مطالبات و خواسته های محیطی افزایش یابد و توانایی فرد برای پاسخ دادن به آنها کاهش یابد فشار روانی ایجاد می شود و باعث تجربه منفی در فرد و فرسودگی شغلی می گردد ،در واقع فرسودگی شغلی در اثر فشار مداوم روانی پدید می آید . کی ریا کو و ساتکلیف به نقل از( حیدر باغی ، 42:1386) بر پایه تحلیل دقیق از اهمیت فشار روانی معلم تعریفی ارائه کرده ا ند، با این مفهوم که فشار روانی معلم را می توان هیجان های منفی ناخوشایندی مانند خشم ، نا امیدی، نگرانی ، افسردگی در نتیجه بعضی جنبه های کاری تعریف کرد . و این فشار روانی ناشی از شغل باعث تاثیرات منفی بر زندگی فردی ، اجتماعی ، و خانوادگی فرد می گردد .
آثار تخریبی فشار روانی در تدریس
فشار روانی روحیه معلم را تضعیف می کند و توانایی او را در اشتیاقی که به تدریس دارد، کاهش می دهد. فشار روانی از راههای زیر می تواند از کیفیت تدریس بکاهد : الف- اگر معلمی احساس کند که حرفه تدریس مدتی طولانی تنش زاست، رضایت او کاهش یافته و موجب دلسردی او می شود .
ب- فشار روانی از کیفیت تعامل معلم با دانش آموز می کاهد ، تدریس ثمربخش به جو مثبت کلاس به ویژه به رابطه دوستانه معلم با دانش آموزان بستگی زیادی دارد . فشار روانی شدید ممکن است باعث گردد معلم نسبت به مشکلات و گرفتاریها با بدخلقی یا حتی به روشی خصمانه واکنش نشان دهد. ( حیدر باغی ، 42:1386)
راههای کاهش فشار روانی وفرسودگی شغلی معلمان
معلمان باید راهبردهایی را فرا بگیرند که فشار روانی ناشی از کار را به حداقل برساند . فشار روانی پدیده ای است که معلمان برخی اوقات آن را تجربه می کنند و در حقیقت تصور این که فردی بتواند کاری را بدون تحمل فشار روانی انجام دهد امکان ندارد .
1- تحرک و فعالیتهای جسمانی به فایق آمدن بر فشار روانی کمک موثری می کند مانند (تغذیه درست، هوای آزاد، ورزش ) 2- از راه متمرکز کردن فکر می توان فشار روانی را تخفیف داد یا بر آن کنترل بیشتری پیدا کرد . 3- برقراری روابط اجتماعی نزدیک با همکاران و کسانی که مورد اعتمادند، مشکلات را می فهمند و حمایت و پشتیبانی می کنند به کاهش فشار روانی یا دست کم مقابله با پیامدهای آن منجر می شود . 4- در محیط مدرسه خود را صرفا در کار غرق نکنید . زنگهای تفریح را به خود اختصاص دهید و به دانش آموزان نیز بیاموزید که از مراجعه به معلم و رفع اشکالات درسی در ساعات تفریح خودداری کنند . 5- نقاط ضعف و محدودیتهای خود را بشناسید و بکوشید آنها را از بین ببرید . اجازه ندهید این ضعف ها مدتی طولانی بر شما چیره گردند و باعث بروز فشار روانی و مشکلات جدید شوند. 6- انتخاب شغل انتخاب نحوه زندگی است و انتخاب زندگی که با خلق و خوی و شخصیت و منش انسان سازگار نباشد باعث فشار روانی در همه عمر می شود . 7- با این که کار لازمه زندگی است همه زندگی نیست. سعی کنید به جنبه های دیگری از زندگی که نشاط انگیز و لذت بخش است نیز توجه داشته باشید . 8- بخش ناچیزی از وقت روزانه خود را با آنچه دوست دارید مثل هنر ، رایانه ، نقاشی ، مطالعه و ...... اختصاص دهید . 10- با جلوگیری از حساسیت بیش از اندازه و کاهش سطح توقع خود از دیگران و همچنین مدیر خود باشید و با ترک فوری محیط های پرفشار تا اندازه ای به آرامش برسید. 11-تا جایی که امکان دارد از ورود به محیط های تنش آمیز خودداری کنید ، اما به خاطر داشته باشید که بعضی عوامل فشار زای شغلی اجتناب ناپذیر است . (حیدر باغی ، 43:1386) 12-از رقابتهای ناسالم پرهیز کنید . 13-انعطاف پذیری داشته باشید . 14-خشم خود را کنترل کنید .
